Język osobisty wspiera budowanie przestrzeni, w której każdy z domowników jest ważny. Uczucia, potrzeby, myśli dziecka są brane pod uwagę tak samo jak uczucia, potrzeby i myśli dorosłego. Wówczas tworzymy atmosferę, w której dzieci nie tylko mają prawo, ale są zachęcane do tego, by wyrażać swoją opinię, by proponować rozwiązania, szukać różnych strategii w obszarach dotyczących nie tylko ich samych, ale i całej rodziny. W takiej atmosferze chcemy działać na korzyść nas wszystkich. Mamy świadomość, że słowa i czyny wpływają na innych. Wtedy naprawdę troszczymy się o siebie nawzajem.
Tak o potrzebach i emocjach pisze Monika Szczepanik, autorka poradnika „Jak zrozumieć się w rodzinie”. To jedna z tych książek, dzięki której przestaje się krzyczeć, a zaczyna się mówić. Dziś i my opowiemy wam o tym, co zrobić, by bezprzemocowa komunikacja zapanowała w waszym domu. Wyjaśnimy również, jak zrozumieć emocje dziecka. Zapraszamy do lektury!
Jak nauczyć dziecko radzić sobie z emocjami? Wybierz komunikację opartą na empatii i szacunku
Aby wspierać dziecko w rozpoznawaniu i nazywaniu uczuć, warto najpierw zadbać o własne emocje. Dziś większość rodziców wie, jak ważna jest nauka samoregulacji, jednak jeszcze kilkanaście lat temu o tym procesie mówiło się niewiele. Nasze pokolenie ma więc dwa ważne zadania – nauczyć się radzić sobie z trudnymi emocjami w dorosłym życiu, a następnie, płynnie i naturalnie, przekazać tę wiedzę swoim dzieciom. Co wspomniane zadania łączy? Otwarta, oparta na szacunku i empatii komunikacja – ze swoim dzieckiem, ale też z samym sobą. Dzieci każdego dnia znajdują się w nowych sytuacjach, często towarzyszą im gwałtowne emocje, a przy tym nie zawsze wiedzą, co jest ich przyczyną. Właśnie dlatego bardzo ważne jest to, by stworzyć dziecku przestrzeń, w której może swobodnie wyrażać swoje uczucia i myśli. Jak to zrobić?
Zadbaj o aktywne, uważne słuchanie
Kiedy dziecko wyraża emocje, skupcie się na jego słowach i zachowaniach. Pozwólcie mu opowiedzieć o tym, co czuje – nie przerywajcie mu ani go nie oceniajcie.
Zadawaj otwarte pytania
Unikajcie pytań, na które dziecko może odpowiedzieć jedynie „tak” lub „nie”. Zachęcajcie je do dzielenia się swoimi uczuciami, pytając np.: „Jak się dzisiaj czujesz?”.
Zadbaj o poczucie bezpieczeństwa
Okazujcie dziecku empatię, pokazujcie mu, że rozumiecie jego emocje. Zamiast mówić: „Nie płacz, nic się przecież nie stało”, podkreślcie: „Rozumiem, że jesteś zdenerwowany, bo nie udało się to, na czym ci zależało…”.
Unikaj minimalizowania
Dziecko ma prawo przeżywać trudne emocje z różnych powodów – także tych, które nam, dorosłym, wydają się błahe. Nie bagatelizujcie jednak uczuć najmłodszych, nawet jeśli w naszych oczach ich przyczyny są mało istotne. Dla dziecka każda emocja ma znaczenie.
Jak nauczyć dziecko panować nad emocjami? Odkrywaj, rozpoznawaj i nazywaj emocje
Dzieci potrzebują wsparcia w nauce rozpoznawania i nazywania swoich emocji. Zanim jednak go od nas otrzymają, my sami powinniśmy dowiedzieć się, jak wyglądamy i zachowujemy się, gdy się złościmy, smucimy, cieszymy czy boimy. To może być dla nas bardzo trudna, wymagająca sztuka – zwłaszcza jeśli w dzieciństwie słyszeliśmy, że grzeczne dzieci nie płaczą ani nie krzyczą. Teraz możemy skupić się na swoich emocjach, pozwolić im dojść do głosu i swobodnie wypływać. Dlaczego to takie ważne? Bo dzieci, jak powiedział Jesper Juul, wcale nie potrzebują doskonałych rodziców – potrzebują rodziców autentycznych, z krwi i kości. Tylko tacy, jak głosił, są gotowi, by wciąż się rozwijać, ale nie tylko – dotyczy to także doświadczania trudnych emocji (bez zamiatania ich pod dywan!). Oto kilka wskazówek przydatnych w procesie radzenia sobie z emocjami.
Nazywaj emocje
Kiedy widzicie, że dziecko doświadcza emocji, postarajcie się ją nazwać. Nie chodzi o określanie tylko „negatywnych” emocji, ale też uchwycenie szczęśliwych chwil. Możecie więc powiedzieć: „Widzę, że jesteś zadowolona” lub „Wyglądasz na przestraszonego”.
Korzystaj z obrazków
Ucząc rozpoznawania i nazywania emocji najmłodszych, warto sięgać po książki dla dzieci o emocjach, w których znajdziecie odpowiadające na mnóstwo dziecięcych pytań ilustracje. Wskazujcie bohaterów, którzy są szczęśliwi i zadowoleni, jak i tych, którzy się złoszczą, smucą czy boją. Dzięki temu najmłodsi będą mogli zrozumieć różnice między emocjami.
Pokaż swoje emocje
Dzieci są doskonałymi obserwatorami. Pokażcie, jak wy radzicie sobie z własnymi emocjami, opowiadając o tym, co czujecie w konkretnej sytuacji i wyjaśniając, co wam pomaga się uspokoić.
Jak rozmawiać z dzieckiem o emocjach? Postaw na dobre strategie
Umiejętność rozpoznawania i nazywania emocji jest bardzo ważna, jednak może się okazać niewystarczająca. Aby pomóc dziecku radzić sobie z emocjami, warto znaleźć strategie, dzięki którym poczuje się ono lepiej. Oto kilka podpowiedzi.
Naucz dziecko technik relaksacyjnych
Głębokie, spokojne oddychanie, koncentrowanie się na pozytywnych myślach czy wyciszanie się w trudnych momentach mogą przynieść ukojenie. Techniki relaksacyjne są również bardzo ważne dla samych rodziców, którzy nie zawsze radzą sobie z trudnymi emocjami dziecka.
Reaguj na potrzeby dziecka, szukaj rozwiązania
Marshall B. Rosenberg, twórca Porozumienia bez Przemocy, podkreślał, że za wszystkim, co czujemy, stoją nasze zaspokojone lub niezaspokojone potrzeby. Właśnie dlatego tak ważne jest dojście do samego źródła, które często okazuje się bardzo oczywiste (może się okazać, że dziecko nie panuje nad emocjami, bo jest głodne lub zmęczone). Gdy poznamy przyczynę, dużo łatwiej będzie nam opracować plan działania.
Pokazuj różnorodność reakcji
Wyjaśnijcie dziecku, że istnieje mnóstwo sposobów wyrażania emocji. Pokażcie, że złość można wyrazić w konstruktywny sposób, np. rozmawiając z osobą, która nas zraniła. Książki o emocjach, w tym m.in. „Jak zrozumieć się w rodzinie” Moniki Szczepanik czy „Uwaga! Złość” Ewy Tyralik-Kulpy, przedstawią wam jeszcze więcej dobrych strategii.
Emocje dziecka bez tajemnic. Co zrobić, gdy dziecko nie radzi sobie z emocjami?
Wspieranie dzieci w radzeniu sobie z emocjami jest wymagającym procesem, w którym najważniejszą rolę odgrywają zrozumienie, poczucie własnej wartości i… czas. Choć na rodziców czeka dziś niejedna książka o emocjach, warto pamiętać, że samo przeczytanie poradnika nie jest równoznaczne z nauczeniem się samoregulacji – to proces, który wymaga naszej nieustannej pracy. Czy mimo to warto poświęcić mu czas? Zdecydowanie tak! Jesteśmy przekonani, że wszyscy rodzice chcą budować zaufanie i tworzyć przyjazną przestrzeń, w której dziecko będzie czuło się bezpieczne i akceptowane, w której będzie mogło bez skrępowania wyrażać swoje uczucia. Z dobrymi przewodnikami dla rodziców opanowanie tej sztuki będzie znacznie łatwiejsze.
[1] Szczepanik M., Jak zrozumieć się w rodzinie, Natuli, Szczecin 2020, s. 55.
