W roku 1980 muzeum otrzymało nowy budynek – dawną cerkiew unicką położoną przy ul. Św. Mikołaja. W chwili obecnej mieści się tam Dział Sztuki Dawnej. W połowie lat 80 działy archeologii, historii i przyrody przeniosły się do zespołu zabytkowych XIX wiecznych kamieniczek przy ulicy Lubelskiej 57, gdzie zorganizowano stałe ekspozycje tych działów. W roku 1999 działy: archeologiczny i etnograficzny przeniesiono do odnowionego budynku po dawnej drukarni „Zwierciadło”. Obecne Muzeum Chełmskie zajmuje cztery budynki, w których istnieje 7 działów merytorycznych: archeologii; historii; etnografii; przyrody; oświatowy; sztuki dawnej; sztuki współczesnej oraz biblioteka. Zbiory obejmują ponad 220 tysięcy eksponatów, z których co roku niewielka część prezentowana jest na wystawach. Placówka nasza odgrywa znaczącą rolę w życiu kulturalnym Chełma i regionu. Prowadzi szeroką działalność wystawienniczą, edukacyjną i naukową, starając się w miarę posiadanych możliwości powiększać swoje zbiory poprzez darowizny, badania własne i zakupy. Szczególną uwagą otacza dzieci i młodzież chełmszczyzny, dla których przygotowuje bogatą ofertę lekcji muzealnych, opartych głównie na zbiorach własnych i aktualnych wystawach.
W roku 2005 dokonano zmian organizacyjnych zmniejszając ilość działów merytorycznych z 7 do 3. Obecnie są to: Dział Archeologii i Etnografii; Dział Historii, Przyrody i Edukacji; Dział Sztuki oraz Biblioteka.
Dział historia (ul. Lubelska 57) gromadzi zabytki dotyczące przeszłości Chełma i ziemi chełmskiej od średniowiecza do czasów współczesnych. Są to dokumenty, ogłoszenia, fotografie, dawne pocztówki, prasa, pamiątki osobiste znanych w regionie chełmskim osób.
Do najcenniejszych zabytków należy bogaty zbiór chełmskich ogłoszeń okupacyjnych, a także dokumenty z podpisami królów polskich. Oddzielne miejsce zajmują zbiory militariów, z których najstarsze pochodzą z XIV wieku.
Niezwykle interesujący jest zbiór numizmatów, medali i papierów wartościowych, liczący ponad 12 tysięcy zabytków. Najciekawsze zabytki historyczne prezentowane są na wystawie stałej pt. Dzieje Chełma i regionu 1392-1944 ukazującej dzieje miasta od momentu nadania praw miejskich do zakończenia II wojny światowej.
Dział przyroda (ul. Lubelska 57) gromadzi zabytki związane z geologią, zoologią i botaniką regionu lubelskiego. W zbiorach geologicznych znajdują się minerały oraz skamieniałości głównie z okresu kredowego, którego ślady są szczególnie dobrze czytelne na naszym terenie.
Na uwagę zasługują również zbiory motyli dziennych i nocnych oraz okazy botaniczne, w tej liczbie również rzadki okaz dziewięćsiłu popłocholistnego, którego rezerwat znajduje się na Stawskiej Górze, położonej 10 km od Chełma. Najciekawsze eksponaty prezentowane są na wystawie stałej pt. Osobliwości przyrodnicze Lubelszczyzny.
Dział edukacja (ul. Lubelska 57) proponuje zajęcia edukacyjne skierowane do dzieci i młodzieży. Organizowane są zajęcia plastyczne, podczas których dzieci zapoznają się z ekspozycjami i bawią się, wykonując prace twórcze: malując, rysując, tworząc naczynia gliniane, tkając, ozdabiając pisanki tradycyjnymi metodami .
Organizowane są spotkania z udziałem pracowników merytorycznych Muzeum Chełmskiego i twórców ludowych (rzeźbiarzy, garncarzy) i artystów chełmskich. Organizowane są wystawy prac dziecięcych powstałych podczas zajęć.
Zapoznanie ze zbiorami, historią miasta, archeologią, sztuką, etnografią regionu poprzez udział w warsztatach plastycznych. Aktywizowanie młodego pokolenia do współpracy z muzeum. Zapewnienie młodzieży ciekawego i bezpiecznego sposobu spędzenia czasu wolnego.
Dział archeologia (ul. Lubelska 56a) gromadzi materiały dokumentujące pradzieje, wczesne i późne średniowiecze Chełma i okolic. W tym celu przeprowadzane są systematycznie prace wykopaliskowe.
Do muzeum trafiają eksponaty pozyskane w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski oraz nadzorów i badań przedinwestycyjnych. W chwili obecnej zbiory osiągnęły stan ponad 200 tysięcy zabytków, reprezentujących różne epoki, okresy i kultury archeologiczne.
Niewielki procent najwcześniejszych zabytków wyeksponowano na stałej wystawie archeologicznej.
Dział etnologia (ul. Lubelska 56a) gromadzi zbiory, które obrazują tradycyjną i współczesną kulturę i sztukę ludową regionu chełmskiego. Dział gromadzi zabytki związane z kulturą materialną , duchową i społeczną Chełma i okolic.
W obrębie kultury materialnej gromadzone są zabytki z takich dziedzin jak: rybołówstwo, rolnictwo, przygotowywanie i przechowywanie pożywienia, obróbka drewna, plecionkarstwo, garncarstwo, kowalstwo, tkactwo, stroje ludowe.
Na szczególną uwagę zasługują wyroby garncarskie z Pawłowa. Gromadzone są również obrazy, rzeźby i wycinanki.
W zbiorach znajdują się także zabytki związane z dorocznymi obrzędami, m.in. Świąt Bożego Narodzenia i Świąt Wielkanocnych. Najciekawsze eksponaty prezentowane są na wystawie stałej pt. . Dzieje tradycyjnej kultury regionu chełmskiego”>Powrót do przeszłości. Dzieje tradycyjnej kultury regionu chełmskiego .
Dział sztuka (ul. Świetego Mikołaja 4) obejmuje Sztukę Dawną oraz Sztukę Współczesną.
Zbiory sztuki dawnej obejmują malarstwo, grafikę, rzeźbę, rzemiosło artystyczne o różnorodnej tematyce: – sztuka sakralna – obejmuje ikony, obrazy olejne, rzeźby od XVII do XIX w., pochodzące głównie ze świątyń ziemi chełmskiej (obrządku rzymskokatolickiego, greckokatolickiego i prawosławnego)., także rzeźby sakralne z kapliczek przydrożnych oraz paramenty liturgiczne.
– polskie malarstwo i grafika XIX i pierwszej polowy XX w. portrety osób związanych z ziemią chełmską, m.in. Poletyłłów, Zajdlerów, Cieszkowskich, Wacława Rzewuskiego, Scholastyki Świrskiej, Wojciecha Węgleńskiego , kolekcję prac Zenona Waśniewskiego, Aleksandra Laszenki, Tadeusza Cieślewskiego (syna). – rzemiosło artystyczne: lampy, zegary, meble, wyroby ze srebra.
Informacje pochodzą ze strony internetowej Muzeum: www.muzeum.chelm.pl.
Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora Ambroziewicza w Chełmie
ul. Lubelska 55
22 – 100 Chełm
woj. lubelskie
tel./fax +48 82 565-26-93; 564-05-70
e-mail: muzeum_chelm@wp.pl; muzeum.chelm@wp.pl
Pierwsze zdjęcie pochodzi ze strony www.museo, drugie – ze strony www.muzeum.chelm.pl.
