Niedzielne Poranki Filmowe w Centrum Sztuki WRO

Edycja Wiosna 2011 6 marca – 5 czerwca 2011

Wszystkie niedziele, zawsze o 12:30, wstęp wolny.

Prezentacje filmów animowanych w cyklu Przedszkole Mediów.

Niedziela, 13.03.2011, 12:30
Drugi pokaz filmów Břetislava Pojara

Filmy z lektorem na żywo!

Po udanej inauguracji wiosennej edycji zapraszamy na drugi pokaz prezentujący najciekawsze filmy wybitnego czesko-kanadyjskiego reżysera, animatora i lalkarza, Břetislava Pojara.

Tym razem dowiemy się, czemu Nie wącha się księżniczek, a także nauczymy się, Jak wychować kapelusz. Gdy już to wszystko będzie jasne, obejrzymy przepiękną animację na podstawie ludowej baśni o Jabłonowej pannie, czyli przypowieść o potędze przyrody, pięknie i miłości.

Program pokazu

Nie wącha się księżniczek (K princeznám se nečuchá), 1966

Jedynie prawdziwy bohater może odczarować księżniczkę zaklętą w rybę. Czy dwa sympatyczne niedźwiadki będą potrafiły jej pomóc? Opowieść o trudnej wyprawie po głowę smoka i ważnej nauce, jaką od naszych bohaterów uzyskały psy strzegące smoczej jamy.

Nagrody: Dni krótkiego filmu, Karlovy Vary (1966)

Jak wychować kapelusz (Držte si klobouk), 1966

Poszukiwanie nowego przyjaciela przez małego niedźwiadka kończy się dziwnym znaleziskiem. Obaj bohaterowie pod wpływem wspólnej przygody postanawiają zakończyć zbędne kłótnie, by
w spokoju pobawić się w…kino.

Nagrody: MFF dla dzieci Teheran (1967), Festiwal Filmu dla Dzieci i Młodzieży Gottwaldov (1967)

Jabłoniowa panna (Jabloňová panna), 1973

Animowana adaptacja czeskiej baśni ludowej. W momencie, kiedy młody książę szczęśliwie odnajduje swą wybrankę i na białym koniu kłusuje z nią do pałacu, podstępna wiedźma kradnie jej pierścionek, strąca niedoszłą królewnę w głąb przepaści i rzuca na nią urok. Tytułowa jabłoniowa panna symbolizuje tu nieśmiertelność przyrody, piękna i miłości, z kolei zła czarownica jest panią zła i ciemnych mocy. Na szczególne uznanie zasługuje scenografia wykonana przez Miroslava Štěpánka.

Nagrody: Przegląd Filmów dla Dzieci i Młodzieży Gottwaldov (1974), FF Odense (1979)

****

Břetislav Pojar

„Jeśli jesteś przeciętnym lalkarzem, marionetka się porusza. Jeśli jesteś mistrzem, żyje jak każdy z nas" – Břetislav Pojar

Urodzony w 1923 roku w czeskich Sušicach Břetislav Pojar wkrótce po maturze związał się ze Studiem ATIF (Ateliér filmových triků), gdzie rozpoczął pracę jako rysownik. Tuż po drugiej wojnie światowej przyszły reżyser ma niebywałe szczęście. Zatrudnia się w nowo powstałym studio Bratři v triku, gdzie zostaje dostrzeżony przez mistrza czeskiego filmu animowanego – Jiřího Trnkę. Pojar zdobywa doświadczenie zarówno w pracy nad obrazami rysunkowymi, jak i lalkowymi. W dziedzinie filmów kukiełkowych osiąga wkrótce wirtuozerię, o czym świadczy wykonana przez niego animacja marionetek w animacjach autorstwa Trnki „Stare podania czeskie", „Przygody dobrego wojaka Szwejka" czy „Bajaja".

Zainicjowana w 1954 roku obrazem „O škleničku víc" autorska twórczość reżysera będzie odtąd biegła dwutorowo. Po pierwsze obejmie rysunkowe i lalkowe filmy dla dzieci, z drugiej zaś strony satyry społeczne wymierzone w przywary i słabości współczesnego człowieka. Właśnie te ostatnie wzbudzą zainteresowanie wytwórni National Film Board of Canada, z którą reżyser będzie współpracować od połowy lat 60., tworząc szereg animacji o tematyce społecznej.

W 1957 roku powstaje „Paraplíčko" („Parasolka"), film wyznaczający kolejny etap twórczości filmowca. Opowieść o nocnym życiu zabawek umożliwi artyście wypróbowanie niekonwencjonalnych technik, nowych materiałów i rodzajów marionetek, co okaże się dla niego kluczowym doświadczeniem podczas pracy nad kolejnymi obrazami.

Powstały we współpracy ze scenarzystą Ivanem Urbanem i plastykiem Miroslavem Štěpánkem „Seriál o kot′atech" (1960-1961) jest wynikiem rozlicznych eksperymentów nad metodami tworzenia animacji. Ostatecznie został zrealizowany techniką filmu kombinowanego. Malarz Honza, grany przez znakomitego aktora Ladislava Fialkę, opiekuje się namalowanymi przez siebie na płótnie postaciami dwóch kotków. Istotną rolę pełni tu komentarz z offu, środek dotąd wykorzystywany przez Pojara bardzo rzadko. Wszystko, co chciał przekazać widzowi zawarte było
w sposobie poruszania się marionetek. Jednak ze względu na to, że twórcy połączyli tu film aktorski z animacją rysunkową, słowo mówione zaczęło pełnić istotną rolę łącznika między postaciami.

Źródłem zabawnych sytuacji w „Serialu o kociętach" staje się fakt, że dziecięca fantazja zostaje zderzona z realnym postrzeganiem rzeczywistości przez malarza. Podobną dychotomię można zaobserwować również w serii o przygodach dwóch niedźwiadków zatytułowanej „Pojd′te pane, budeme si hrát". Dzięki pracy nad poprzednim cyklem Pojar przekonał się, że film rysunkowy daje mu dużo mniej możliwości artystycznego wyrazu niż animacja lalkowa. Stąd serial stworzony w latach 1965-1967 przez zespół Pojar – Štěpánek – Urban jest wynikiem kompromisu artysty pomiędzy dwiema opisanymi wyżej technikami animacji. W „Pojd′te pane, budeme si hrát" reżyser zaczął stosować tzw. reliéfní loutky – kukiełki, umożliwiające bardziej dynamiczny ruch niż klasyczne lalki. Plastyczność bohaterów filmu w tym przypadku ma spore znaczenie. Niedźwiadki są bowiem zdeterminowane, by bawić się we wszystko, co tylko podpowie im wyobraźnia i natychmiast przybierają kształt wymyślonego przez siebie obiektu. Pierwotnie cykl składał się z sześciu epizodów, jednak na tyle spodobał się czeskim widzom – zarówno tym najmłodszym, jak i dorosłym – że autorzy zdecydowali się stworzyć kolejnych pięć odcinków.

Oprócz realizacji własnych scenariuszy Pojar zdecydował się trzykrotnie na adaptację tekstu literackiego. Filmem w pewnej mierze nawiązującym do doświadczeń zdobytych u Trnki – poprzez tematykę i technikę animacji – jest „Jabloňová panna" (1973). Reżyser przenosi na ekran tekst tradycyjnej czeskiej baśni znanej z podań Karla Jaromíra Erbena, poety i wielbiciela czeskiej ludowości. Powraca też do tradycyjnej marionetki, jaką posługiwał się między innymi animując filmy swego mistrza. Pozostałe teksty, które stały się inspiracją dla reżysera to „Zahrada" Jiřího Trnki i „Dášeňka" Karla Čapka.

Do dziś Břetislav Pojar jest bardzo aktywną postacią czeskiego życia kulturalnego. Oprócz tego, że przekazuje swą wiedzę młodym adeptom sztuki animacji na FAMU, nadal tworzy filmy. W 2006 roku, po niemal dziesięciu latach milczenia, powrócił na ekrany kin dzięki nowelce powstałej dla filmu „Filmfárum 2", będącej adaptacją opowiadania Jana Wericha z książki pod tym samym tytułem., natomiast w tym roku wyreżyserował pełnometrażowy film animowany dla dzieci pt. „Autopohádky", który będzie miał swą premierę w bieżącym miesiącu.

Opracowanie, teksty i tłumaczenia: Dominika Muszyńska

Tekst o twórczości Pojara na podstawie książki Marie Benešovej „Břetislav Pojar. Věnováno jednomu z největších mužů Českého animovaného filmu", Animation People s.r.o., Praha 2009