Po pierwsze, ciężar plecaka – im mniejszy, tym mniejsze obciążenie działające na kręgosłup. Punktami, w których ciężar plecaka jest przenoszony na tułów i na kręgosłup, są barki. Im cięższy plecak, tym większy nacisk będzie na nie wywierany. Obniżanie barków pociąga za sobą zwiększanie się kifozy piersiowej. Sylwetka takiej osoby będzie wówczas przygarbiona. Dodatkowo, gdy barki są spychane ciężarem plecaka w dół, zwiększeniu ulega napięcie nie tylko ich mięśni, ale również karku. Jest to naturalny odruch, gdyż mięśnie bronią się w ten sposób przed ich nadmiernym rozciąganiem. Utrzymujące się przez dłuższy czas napięcie może skutkować dolegliwościami bólowymi szyi, karku oraz barków.
Opisując wpływ wagi plecaka, należy również wziąć pod uwagę symetryczność obciążenia. Ciężar plecaka powinien być równomiernie rozkładany na bark prawy i lewy. Niedopuszczalne jest noszenie plecaka na jednym ramieniu, co można często zaobserwować wśród młodzieży. Jeżeli jedna strona będzie bardziej obciążana, to skutkiem tego może być „wyginanie się” kręgosłupa w określoną stronę, co prowadzi do skoliozy.
Przy zakupie nowego plecaka lub tornistra warto zwrócić uwagę na rozkład kieszeni wewnętrznych. Jeżeli w środku przedmioty mają dużo luzu i będą mogły się przemieszczać podczas noszenia, może to spowodować asymetrię obciążenia. Zapobiec temu mogą przegrody w komorze tornistra, dzięki którym będzie możliwe takie jego zapakowanie, by zapewnić symetryczne obciążenie.
Dodatkowo usztywnienie ścian, np. takie, z jakimi mamy do czynienia w przypadku tornistrów, również korzystnie wpływa na rozkład obciążenia i jego symetryczność. Sztywna ściana grzbietowa plecaka lub tornistra stanowi podparcie pleców. Skuteczność tego rozwiązania zwiększa się, jeżeli dodatkowo stosowane są profilowania dopasowane do krzywizn kręgosłupa (np. podparcie pod odcinek lędźwiowy). Taka ścianka powinna, pomimo sztywności, być wykonana z miękkiego materiału, żeby nie powodować nadmiernego ucisku. Jeżeli powierzchnia plecaka lub tornistra i pleców dziecka są do siebie dobrze dopasowane, zapewnia to korzystniejszy rozkład obciążenia. Siły są przenoszone nie tylko na barki, ale również na grzbiet.
Kupując plecak lub tornister należy zwrócić uwagę również na jego wymiary. Im plecak jest dłuższy (wymiar pionowy), tym bardziej będzie ciągnął „w dół”. W takim wypadku może dochodzić do powiększenia lordozy w odcinku lędźwiowym (tzw. przeprost kręgosłupa). Efekt ten będzie tym bardziej widoczny, im plecak będzie większy w kierunku tylnym. Generalnie plecak powinien być w miarę płaski oraz bardziej szeroki niż długi.
Kolejnym, bardzo ważnym elementem konstrukcji plecaka są szelki. To właśnie przez nie ciężar plecaka jest przenoszony na tułów. Na zmniejszenie oddziaływania tych sił wpływ będzie miało zastosowanie szelek z miękkiego tworzywa, które zapewnią amortyzację. Zbyt twarde mogą za mocno wciskać się w ciało, co powoduje ból, a nawet upośledzenie przepływu krwi w uciśniętych tkankach. Standardowym rozwiązaniem powinna być możliwość regulacji długości szelek. Za długie będą powodowały niskie zawieszenie plecaka, co może powodować efekt pociągania od tyłu w dół. Przy ustawianiu długości szelek musi być zachowana symetria, tzn. obie szelki muszą mieć identyczną długość. System regulacji długości powinien również być zabezpieczony przed samoczynnym wydłużaniem się szelek pod wpływem większego ciężaru plecaka. Zastosowanie dodatkowych pasów poprzecznych łączonych klamrą korzystniej działa na rozkład sił wywieranych ciężarem plecaka oraz ogranicza jego przemieszczanie się podczas chodu lub np. biegania. Warto pamiętać, że pasy razem z szelkami powodują usztywnienie tułowia w odpowiedniej postawie.
Innym rozwiązaniem, zdobywającym ostatnio popularność, są tzw. trolley’e. Komora plecaka może być zakładana na plecy lub ciągnięta po ziemi za pomocą kółek i odpowiedniego uchwytu. Na pewno plusem takiej konstrukcji jest wyeliminowanie osiowego obciążenia kręgosłupa. Z racji tego, że plecak ma cały czas kontakt z podłożem, jego ciągnięcie nie wymaga dużej siły. Mankamentem takiego rozwiązania jest jednak to, że wymusza ono asymetryczną pracę tułowia. Ciągnąc plecak jedną ręką powodujemy działanie na tułów sił skręcających, które przenoszone są na kręgosłup.
Proste rozwiązania konstrukcyjne plecaków mogą mieć spory wpływ na postawę dziecka. Należy jednak pamiętać, że same parametry techniczne plecaka stanowią fragment działań profilaktycznych i korekcyjnych. Jeżeli dziecko nie będzie odpowiednio uświadamiane i edukowane w zakresie zapobiegania (np.: jak prawidłowo nosić plecak i dlaczego), to efekty również nie będą pełne.
Aby zachęcić dziecko do dbania o swoją postawę, warto zwrócić uwagę na atrakcyjność produktów. Motywy bajkowe z ulubionymi bohaterami połączone z funkcjonalnością tornistra lub plecaka oraz bezpieczeństwem użytkowania zapewnią pewny i przede wszystkim zdrowy start w edukację naszego dziecka.
Artykuł udostępniamy dzięki uprzejmości firmy St-Majewski.
