Toruńskie tradycje lotnicze. 100 lat lotniska w Toruniu

Toruń z racji swojego położenia miał wielkie znaczenie dla strategii obronnej każdego państwa, w którym się znajdował: zarówno Krzyżackiego, Rzeczypospolitej, Prus i Cesarstwa Niemieckiego, jak i Polski. Miało to określony wpływ na jego wygląd i charakter poprzez nasycenie wojskiem i militarną infrastrukturą. Początkowo otoczony murami gród z zamkiem z czasem przeistoczył się w silnie ufortyfikowany ośrodek miejski, by w końcu XIX w. stać się opasaną pierścieniem piętnastu fortów twierdzą na pograniczu z Cesarstwem Rosyjskim. Nic dziwnego zatem, że garnizon toruński został rozszerzony o lotnictwo niemal u zarania swych dziejów.  

W 1913 r. oddano do użytku lotnisko. Usytuowane zostało na zachodnim przedpolu twierdzy, ok. 4 km od centrum miasta, przy nieistniejącej obecnie linii kolejowej Toruń – Czarnowo. Do wybuchu I wojny światowej wybudowano hangary i baraki, spełniające rolę koszar dla żołnierzy, w których urządzono także kuchnię ze stołówką oraz kancelarię i inne pomieszczenia służbowe. Na lotnisku zlokalizowano Szkołę Obserwatorów Lotniczych, a ponieważ nie była to szkoła oficerska, mogli szkolić się w niej także Polacy. Jeden z jej absolwentów, ppor. Bogdan Kwieciński brał udział w przejmowaniu lotniska od Niemców 18 stycznia 1920 r.  

Nieco wcześniej w Toruniu pojawiły się wojska balonowe. W 1909 r. wzniesiono halę sterowcową, po której pamiątką jest prowadząca niegdyś do niej ul. Balonowa. Natomiast w odrębnym wówczas mieście Podgórzu, przy wjeździe na poligon przy obecnej ul. Inowrocławskiej, wybudowano halę dla balonów obserwacyjnych. Obydwa rodzaje wojsk lotniczych stacjonowały w naszym mieście aż do II wojny światowej.

W okresie II Rzeczypospolitej na toruńskim lotnisku działała Oficerska Szkoła Obserwatorów Lotniczych,  przekształcona z czasem w Szkołę Obserwatorów i Strzelców Lotniczych, a od 1924 r.  – 4 Pułk Lotniczy. Wojska balonowe zajęły Koszary Prądzyńskiego przy ul. Sienkiewicza, korzystając z przejętych z rąk niemieckich hal sterowcowej i balonowej. Początkowo działały Oficerska Szkoła Aeronautyczna, szkoląca pilotów i obserwatorów sterowcowych na sterowcu "Lech”, oraz 3., a od połowy lat dwudziestych 1.Batalion Balonowy, uczące obserwatorów balonowych i obsługi balonów zaporowych.  

W 1935 r. przy 4 Pułku Lotniczym powstał Aeroklub Pomorski. Trzy lata później marszałek Edward Rydz-Śmigły w czasie wizytacji miasta i garnizonu dokonał uroczystego otwarcia Ośrodka Sportu Lotniczego nazwanego jego imieniem. Działający do dzisiaj aeroklub jest jedyną pamiątką tak bogatej historii lotnictwa w Toruniu.

Po wojnie lotnisko toruńskie nie powróciło do wcześniejszej roli bazy lotnictwa wojskowego. Zostało lotniskiem sportowym należącym do wspomnianego wyżej aeroklubu, który przed dziesięcioma laty otrzymał patrona, pilota myśliwskiego 4 Pułku, a później asa myśliwskiego Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie, i jego pełna nazwa brzmi obecnie: Aeroklub Pomorski im. Generała Pilota Stanisława Skalskiego, Toruń, ul. 4 Pułku Lotniczego.

Wystawa planszowa na dziedzińcu Ratusza Staromiejskiego 7 VI – 18 VIII
 
Kurator: Bogusław Uziembło
Aranżacja plastyczna: Krzysztof Deczyński