Czas listopadowego święta to dobra okazja do rozmowy o śmierci. Rozmowy trudnej, ale bardzo ważnej dla dziecka i… dla nas. Dzięki wizycie na grobie Babci, wspomnieniom o niedawno pożegnanym ukochanym zwierzaku, możemy dowiedzieć się czego boi się nasze dziecko, pomóc mu zdefiniować swoje uczucia i, przez to, lepiej je zrozumieć.
Jak przygotować dziecko oraz siebie do rozmowy o starości, ciężkich chorobach, najtrudniejszych pożegnaniach i pogodzeniu się z nimi?
Wiele wydawnictw przygotowało publikacje dla dzieci i rodziców pośrednio lub bezpośrednio nawiązujące do tematyki śmierci. Oto niektóre z nich:
„Dokąd odchodzisz?”, Suresh Rattan, Wydawnictwo Abwero. Niezwykle nastrojowa książka o starzeniu się i umieraniu adresowana do dzieci i nastolatków (9-14 lat). Zadają oni pytania egzystencjalne – o sens życia i śmierci, o archetypowe: „dokąd idziemy?”. A gdy stykają się z tą graniczną sytuacją, potrzebują wiedzy o tym, że ważne jest przygotowanie się na odejście bliskich. A także o tym, jakie ma znaczenie – zarówno dla umierającego, jak i dla tych, którzy pozostają – pielęgnowanie pamięci o nim.
„Gęś, śmierć i tulipan”. Tekst i ilustracje Wolf Erlbruch, Wydawnictwo Hokus-Pokus. Książka dla dzieci 4,5,6-letnich, ale i starszych też. Ważną składową książki są ilustracje, które w równym stopniu jak tekst opowiadają o śmierci. Śmierć jest uśmiechnięta, w długim, ciepłym płaszczu w kratkę i w kapciach, ma pewne zadanie do wykonania, ma swoją rolę w życiu. Jeden z tytułowych bohaterów – tulipan – nie pojawia się ani razu w treści książki.
„Cukierek dla dziadka Tadka” Ivony Bezinovej, czeskiej autorki, laureatki wielu nagród. Wydawnictwo Stentor. Książka dla przedszkolaków ukazująca starość człowieka i problemy wynikająca z choroby Alzheimera. Książka uczy akceptacji, zrozumienia pokazuje, że ta choroba choć jest powodem wielu kłopotów, może też być także nicią spajającą świat dziadka i świat wnuczka. A także może być źródłem miłości między nimi.
„Lato Garmanna”. Autor Stian Hole, wydawca FISO Fundacja Inicjatyw Społecznie Odpowiedzialnych. Intrygująca i wciągająca książka, która porusza trudne sprawy, napisana wesołym, prostym językiem. Strach przed pójściem do szkoły i… starością, umieraniem. Garmann to bystry sześciolatek – ma dar obserwacji i typową dla dziecka umiejętność pytania wprost: „Czy ty wkrótce umrzesz?”, „Czy ty się czegoś boisz?”. Czy o starości i lęku można rozmawiać, ot tak sobie, w piękny, słoneczny dzień pod drzewem jabłoni?
„Opowieść o błękitnym psie„ Beata Majchrzak, Wydawnictwo Papilon. Uczy empatii i zmienia smutek w radość. Beata Majchrzak, wykorzystując swoje doświadczenie zawodowe, stworzyła postać Błękitnego Psa, który pozwala zrozumieć niepełnosprawność, inność i śmierć. Czytanie tej książki daje tyle, ile dać może przytulenie do miękkiego futra psiego przyjaciela – przynosi ukojenie i pozwala optymistyczniej spojrzeć w przyszłość.
„Czy umiesz gwizdać Joanno?” Ulf Stark, Wydawnictwo Zakamarki. Piękna opowieść o przyjaźni, radości bycia razem i o pożegnaniu. O starości, o życiu i śmierci. O rzeczach ważnych i poważnych – bez cienia nadęcia i patosu, za to z subtelnie wplecionym humorem.
„Żegnaj, panie Muffinie!”. Ulf Nilsson, Wydawnictwo Ene Due Rabe. Pan Muffin – mała świnka morska – siedzi w ulubionym fotelu i rozmyśla o swoim życiu, pogryzając ze smakiem migdała. Myśli o czasach, gdy był młody i silny i potrafił dźwigać ogórki. Teraz jest stary, zmęczony i siwy. Książka dla dzieci, która w sposób łagodny, czuły i przyjazny dotyka tematu przemijania, śmierci. Książka, która pokazuje, że naturalną częścią każdego życia jest śmierć. Tak jest i tak być powinno.
„Olivier i zeszyt z marzeniami”. Sally Nicholls, Wydawnictwo Znak. Olivier ma jedenaście lat i uwielbia fakty. Chce wiedzieć wszystko o sterowcach, duchach, naukowcach i jak to jest, kiedy po raz pierwszy całuje się dziewczynę. Olivier ma też listę marzeń do spełnienia. Czy uda się je zrealizować choremu na białaczkę chłopcu?
„NIebo za domem” Gute Heiwoll, Wydawnictwo FISO. Poetycka opowieść o tym, jak poradzić sobie ze stratą bliskiej osoby i żałobą. Wzruszająca książka, której fabuła toczy się pośród szarych krajobrazów. Tylko czerwona nić dodaje im koloru. Czerwona nić symbolizuje rozwiązanie trudnego problemu. Dzięki niej bohater – mały chłopiec – odzyskuje poczucie bezpieczeństwa i wiarę w przyszłość.
„Czy tata płacze?” Książka o pięcioletnim chłopcu przechodzącym przez proces żałoby, napisana przez jego mamę – z intencją, by wesprzeć inne dzieci i rodziców w trudnej sytuacji życiowej. Wiedząc, że brakuje takich publikacji, zdecydowała się napisać książkę o stracie – swojego męża a zarazem ojca swych dzieci. Ma nadzieję, że książka pomoże innym rodzinom, które przechodzą żałobę. Może ona posłużyć jako wstęp do rozmowy dorosłych i dzieci o śmierci.
„Złodzieje snów”. Małgorzata Strękowska-Zaremba Nasza Księgarnia. To książka, którą przeczytać powinni przede wszystkim rodzice, łudzący się, że dziecko nie widzi ich problemów, że żyje w dziecięcym świecie do którego nie docierają nasze kłopoty. Dziecko widzi wiele – ale nie potrafi zapytać. Dziecko, przed którym rodzinne dramaty – rozwód, chorobę – próbujemy ukryć może cierpieć bardziej niż poinformowane na bieżąco o kłopotach. To książka też dla dzieci – dla tych, którym chcemy pomóc odzyskać bezpieczeństwo i odnaleźć siebie – a nawet swoje kolorowe sny – w sytuacji zmian w rodzinie, w szczególności gdy dochodzi do rozwodu rodziców…
„W imieniu życia. Opowiedz mi o śmierci…”. Claire D′Hennezel, Wydawnictwo Klucze. Książka przeznaczona jest dla ateistów i wierzących, dzieci i dorosłych. W obliczu śmierci dziecko jest być może doroślejsze od nas. Książka przełamuje tabu śmierci, oswaja z nią, nie wyzwalając przy tym lęku. W książce – obrazie zebrane zostały teksty, poezje oraz bajki z naszej planety, które nas dotknęły jako psychoterapeutkę i jako matkę.
„Esben i duch dziadka”. Kim Aakeson, Eva Eriksson, Wydawnictwo Media Rodzina. Był sobie chłopiec, który miał na imię Esben i miał dziadka, którego nazywał Dziadkiem. Ale wszystko się zmieniło. To znaczy – nadal nazywał dziadka Dziadkiem, ale przyszedł czas, gdy go stracił, ponieważ Dziadek nagle zmarł nagle na ulicy. Mama Esbena twierdzi, że stał się aniołem, ojciec mówi, że dziadek obrócił się w proch. Książka przeznaczona jest dla dzieci i dorosłych, uczy, jak pogodzić się ze stratą najbliższej osoby.
„Mała książka o śmierci”. Pernilla Stalfelt. Wydawnictwo Czarna Owca. To bardzo poważne i… niepoważne rozmyślania o śmierci. Jak wygląda martwy człowiek? Co się z nami dzieje po śmierci? Czy idziemy do nieba? A może człowiek po śmierci zamienia się w szkielet, który straszy dzieci po nocach? Pernilla Stalfelt z ogromnym wyczuciem, powagą, a jednocześnie odpowiednią dozą humoru odpowiada na wszystkie te pytania, które nurtują dzieci nie od dzisiaj. Książka przybliża i oswaja to najbardziej pewne w życiu wydarzenie, o którym tak trudno mówić.
„Jesień liścia Jasia”. Leo Buscaglia, wydawnictwo GWP. Lektura dla dzieci i dorosłych przed każdymi świętami: Pierwszego Listopada, Wielkanocą i zawsze wtedy, gdy pojawia się temat śmierci i umierania.
Wszystkie dzieci prędzej czy później dotyka śmierć najbliższych im osób, a także ukochanych zwierzątek. Jak o tym rozmawiać?
„A ja czekam..”. Davide Cali, Wydawnictwo Hokus-Pokus. To tylko wybrane momenty oczekiwania, z których składa się życie każdego z nas. Na 56 stronach czarno-białe postaci snują historię, która może być historią naszą, historią naszych bliskich, naszych rodziców lub dziadków. To ciąg wydarzeń: radosnych i smutnych, oczekiwanych i niespodziewanych, ale zawsze poruszających do głębi. Wspaniały pomysł na prezent dla czytelnika w każdym wieku i na każdym etapie życia.
