Obserwować i reagować
Kluczem do wczesnego wykrywania wad postawy u dzieci jest ich regularna obserwacja. Okresowe bilanse zdrowia dziecka odbywają się za rzadko, aby możliwe było wychwycenie wad w ich początkowym stadium. Samodzielne badania powinny być przeprowadzane przez rodziców przynajmniej raz na trzy miesiące. Objawy, jakie mogą zostać wykryte podczas tego typu obserwacji to m.in. uniesienie jednego barku, odstawanie łopatek, czy odchylenie kręgosłupa od linii prostej (przez skórę wyczuwalne są kostne punkty kręgosłupa tzw. kosteczki lub guziczki) [patrz rysunek]. Prosząc dziecko o pochylenie się do przodu, w prosty i skuteczny sposób można zauważyć u niego początki skoliozy. W momencie, gdy rodzic podejrzewa pojawienie się deformacji kręgosłupa, zalecana jest wizyta u lekarza rodzinnego, który jeśli potwierdzi wstępne rozpoznanie – skieruje dziecko na dalsze badania do specjalisty – ortopedy.
Wczesne wykrycie wady kręgosłupa może zapobiec przeobrażeniu się jej w poważniejszą chorobę.
Małe deformacje, asymetrie czy inne nieprawidłowości w budowie kręgosłupa sprawiają, że kręgosłup traci swoją naturalną elastyczność, giętkość i ruchomość. Mogą one powiększać się wraz z rozwojem dziecka i niekorzystnie wpływać na jego ogólną sprawność. Wady postawy mogą doprowadzić również do pogorszenia funkcjonowania niektórych narządów wewnętrznych. Młodzieńcze wady postawy mogą towarzyszyć dzieciom nawet do okresu dorosłości. Czym szybciej wykryjemy zniekształcenie kręgosłupa u najmłodszych, tym pewniejszym jest brak problemów tej natury w życiu dorosłym.
Dbać o zdrowe nawyki
Na wykształcenie się prawidłowej postawy ciała wpływają dwie istotne kwestie. Pierwszą z nich jest rozwój mięśni posturalnych wokół kręgosłupa (odpowiedzialnych za utrzymanie kręgosłupa we właściwym kształcie). Drugą istotną kwestią jest właściwa edukacja i profilaktyka. Warto pokazywać dzieciom, jak utrzymywać prawidłową postawę ciała w trakcie codziennych aktywności, takich jak stanie, chodzenie czy bieganie.
Ważnym czynnikiem w procesie rozwoju dzieci jest także zapewnienie im jak największej ilości ruchu.
Aktywne spędzanie czasu z rówieśnikami może zniwelować negatywne skutki statycznego obciążenie kręgosłupa, charakterystycznego dla siedzącego trybu życia. Bardzo często dzieci nieświadomie starają się przeciwdziałać pozostawaniu w długotrwałym bezruchu. Podczas lekcji w szkole, odrabiania prac domowych lub w trakcie innych, „statycznych” czynności rekompensują sobie siedzącą pozycję różnymi delikatnymi ruchami ciała (np. pochylaniem się czy kołysaniem). W pewnych sytuacjach ta naturalna ochrona zostaje jednak „wyłączona”. Dzieje się to wtedy, gdy dzieci skupiają się np. na tym, co wyświetla się na ekranie telewizora lub komputera. Pozostanie w bezruchu przez 5 czy 10 minut prowadzi do napięcia mięśni , a w efekcie – późniejszego bólu kręgosłupa.
Pierwszym krokiem do zapewnienia prawidłowej postawy ciała dziecka, jest zadbanie o rozwój jego masy mięśniowej, a także ogólnej sprawności fizycznej.
Najłatwiej można to osiągnąć, zachęcając je do udziału w zajęciach wychowania fizycznego i ogólnej pozaszkolnej aktywności. Po wielu godzinach spędzonych w szkolnej ławce, 45-minutowy ruch przynosi wiele korzyści dla młodego organizmu. Istotne jest to, aby dziecko nie zniechęcało się do ćwiczenia małymi niepowodzeniami. Dobrze przygotowany do prowadzenia zajęć pedagog umiejętnie dobiera zakres ćwiczeń do możliwości grupy uczniów. W rezultacie regularnych ćwiczeń rozwiniętych zostanie pięć podstawowych cech motorycznych młodego człowieka: siła mięśniowa, wytrzymałość, gibkość, koordynacja i szybkość, które wpływają na jego ogólną sprawność. Oczywiście, zajęcia w szkole to nie jedyny zdrowy nawyk. Sprawność fizyczna może być rozwijana również przez zabawę z rówieśnikami czy podczas dodatkowych zajęć sportowych wybieranych przez dziecko.
Rzadko zdarza się, aby trzeba było całkowicie zabronić dzieciom uprawiania wybranej przez nich dyscypliny sportu. Jeśli nie ma ku temu przeciwwskazań medycznych, a najmłodsi uczęszczają na treningi z ochotą i entuzjazmem, to warto wspierać ich sportowy rozwój. Jedynym dodatkowym elementem, na który warto zwracać uwagę, to aspekt siłowy poszczególnych dyscyplin sportowych. W wieku, w którym układ kostny nie jest jeszcze w pełni ukształtowany w większym stopniu zalecane są ćwiczenia ogólnorozwojowe. Ćwiczenia siłowe, mające na celu wymodelowanie sylwetki, warto pozostawić na późniejszy czas, już po zakończeniu okresu dojrzewania przez dziecko.
Dzieciom i młodzieży zaleca się częste pływanie.
Jest to aktywność, która wzmacnia mięśnie wokół kręgosłupa i nie naraża ich na duże obciążenia. W trakcie pływania ciało jest bardziej zrelaksowane, dzięki czemu nie dochodzi do przeciążenia stawów i kręgosłupa. Dodatkowo, odpowiednia technika pływania wymusza poprawną postawę ciała. Ze względu na zdrowotne czynniki tej aktywności fizycznej, specjaliści zalecają rozpoczynanie nauki pływania już od najmłodszych lat (od ok. 6-7 roku życia).
Odciążać kręgosłup
Z okresem szkolnym związany jest także problem ciężaru plecaków. W pierwszych latach edukacji widoczna jest dysproporcja między masą ciała dziecka a wielkością jego szkolnego plecaka. Dotyczy ona uczniów podstawówek, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Według ekspertów waga dźwiganego ciężaru nie powinna przekraczać 20% masy ciała danej osoby. Waga plecaka dziecka w trzeciej klasie o masie ciała ok. 25 kilogramów nie powinna przekraczać 5 kilogramów. Jest to jednak górna granica normy, przy której ciągłe noszenie takiego ciężaru może przyczynić się do wielu, uciążliwych dolegliwości kręgosłupa. Zalecane wartość, nie wpływająca negatywnie na organizm to 10% masy ciała. Tymczasem obszerny zestaw podręczników, zeszytów ćwiczeń oraz zeszytów do zapisywania notatek może doprowadzić do tego, iż tornister szkolny dziecka w szkole podstawowej waży nawet od siedmiu do dziewięciu kilogramów
Pomocne w ograniczeniu niekorzystnego wpływu dużej wagi plecaka na postawę ciała jest zadbanie o tężyznę fizyczną dzieci. Im będą silniejsze, tym w naturalniejszy sposób poradzą sobie z utrzymaniem prawidłowej sylwetki, nawet przy większym obciążeniu kręgosłupa. Dzieci z mniejszą masą mięśniową muszą kontrować ustawienie swojego ciała przez pochylanie się do przodu czy odchylenie, co nie jest naturalne dla kręgosłupa. Wychodząc naprzeciw ich potrzebom, dobrym rozwiązaniem staje się możliwość zostawiania części książek czy zeszytów w szkolnych szafkach lub zmniejszenie liczby wymaganych podręczników. Wciąż niezmiennie ważne jest również to, co powtarzają dzieciom wszyscy rodzice – plecaki zawsze powinno nosić się na dwóch ramionach.
Pomocny w zachowaniu prawidłowej postawy ciała u młodszych, jak i starszych uczniów jest przemyślany dobór plecaka (przynajmniej na dwa lata).
Często rodzice dają namówić się swoim pociechom na zakup kolorowych tornistrów z bohaterami z ulubionych bajek czy filmów animowanych. Spełniając marzenia dzieci, opiekunowie zapominają jednak, o tym, co najważniejsze, czyli o doborze odpowiednio sprofilowanego plecaka i właściwym wsparciu kręgosłupa. Proces zakupu tornistra szkolnego powinien być przemyślany równie kompleksowo, jak decyzja o zakupie plecaka turystycznego. W końcu dzieci korzystają z niego przez ponad 180 dni w roku.
Kupując plecak dla dziecka, warto zwrócić uwagę na takie elementy, jak pas na biodra czy odpowiednie wyprofilowanie tylnej ściany tornistra (odpowiadające zakrzywieniom kręgosłupa). Istotna jest również waga samego plecaka, by jak najmniej obciążać kręgosłup ucznia.
Przedstawione sposoby dbania o prawidłowy rozwój dzieci, to tylko niektóre z wielu rozwiązań, które mogą przydać się w codziennym życiu. Ważne jest, aby zapewniać im jak najlepsze warunki do aktywnego trybu życia i dbać o ich dobrą edukacją (również poprzez zabawę). Aktywne uczestnictwo w zajęciach wychowania fizycznego, dodatkowe treningi czy rodzinny spacer po powrocie ze szkoły przynoszą wiele korzyści (zarówno teraz, jak i w przyszłości).
Przeczytaj także:
