Spis treści
Czym jest ADHD?
ADHD – zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytami uwagi jest częstym, przewlekłym, obejmującym wszystkie sfery życia zaburzeniem psychicznym, dotykającym od 3 do 7 % populacji dzieci. Jest schorzeniem najczęściej diagnozowanym ambulatoryjnie, choć w Polsce nadal niedostatecznie często i nazbyt późno. Nadpobudliwość psychoruchowa przejawia się u dziecka występowaniem objawów związanych z deficytami uwagi, impulsywnością i nadmierną ruchliwością w stopniu znacząco utrudniającym dziecku funkcjonowanie i różniącym go od rówieśników.
Rodzaj objawów występujących u dziecka i ich nasilenie jest jednostkowo zmienne, a także może zmieniać się wraz z wiekiem dziecka. Trafnie ilustruje to stwierdzenie, że ile dzieci tyle postaci zaburzenia.
3 najczęstsze typy ADHD
- ADHD podtyp mieszany, gdzie występują objawy ze wszystkich trzech grup,
- ADHD podtyp z nasiloną impulsywnością i nadruchliwością – u dzieci, których funkcjonowanie utrudnia nasilona impulsywność i nadruchliwość
- ADHD podtyp z izolowanymi deficytami uwagi, gdzie głównym problemem są zaburzenia koncentracji (a więc krótki okres efektywnego skupienia, kłopoty z zaplanowaniem działań, wykonaniem złożonego polecenia, popełnianie błędów z nieuwagi, zapominanie i gubienie przedmiotów).
Następstwa ADHD u dzieci
ADHD znacząco upośledza funkcjonowanie społeczne i uniemożliwia sukces edukacyjny dziecka. Objawy trwają latami, do okresu adolescencji lub/i dorosłości (ok. 4,4% dorosłych w USA otrzymuje rozpoznanie ADHD). Niezdiagnozowane i nieleczone prowadzi do poważnych powikłań zdrowotnych (większe ryzyko wypadków, urazów, a w dorosłości chorób cywilizacyjnych), ukończenia edukacji na poziomie poniżej potencjalnych możliwości jednostki, pojawienia się depresji, zachowań agresywnych, niedostosowanych, zaburzeń lękowych, nadużywania substancji psychoaktywnych.
Rodziny i bliscy osób z ADHD są narażeni na silny stres i napięcie i tak jak sami pacjenci potrzebują opieki i wsparcia.
Rozpoznanie zespołu nadpobudliwości psychoruchowej
Postawienie rozpoznania w przypadku ADHD jest długim i złożonym procesem, wymaga wykluczenia zaburzeń, w których podstawowe dla ADHD objawy deficytów uwagi i kłopoty z dostosowaniem/regulacją zachowań są także ważnymi objawami, oraz rozpoznania wszystkich zaburzeń współwystępujących. W przypadku ADHD rozpoznanie jest stawiane w wyniku współpracy różnych specjalistów: psychologa, psychiatry dziecięcego, często też pedagoga, neurologa, ważne są informacje uzyskane od nauczycieli i opiekunów dziecka .
Najwyżej połowa zdiagnozowanych dzieci otrzymuje właściwą pomoc i leczenie. Dziecko z ADHD wymaga specjalnego postępowania od najmłodszych lat. Objawy utrudniają funkcjonowanie pacjenta w środowisku domowym i w szkole (tak podczas nauki, jak i w kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi). W związku z tym w terapii pracuje się nie tylko z samym pacjentem, ale także z jego opiekunami oraz obejmuje się wsparciem środowiska, w których dziecko funkcjonuje: rodzinę i szkołę. Im więcej rodzajów interwencji stosuje się w terapii, tym jest ona skuteczniejsza.
Metody leczenia stosowane w ADHD
Metody leczenia stosowane w ADHD można podzielić na różnorodne niefarmakologiczne formy oddziaływań psychologicznych i specyficzne formy nauczania i komunikacji z dzieckiem, których uczy się jego opiekunów oraz farmakoterapię.
Do metod niefarmakologicznych zalicza się także m.in.: treningi neurokognitywne, EEG biofeedback, leczenie dietetyczne (wprowadzanie diet eliminacyjnych, suplementy dietetyczne), jednak ich skuteczność w odniesieniu do leczenia ADHD jest stale badana.
W leczeniu zespołu nadpobudliwości leki nie zastąpią innych sposobów oddziaływania, mogą natomiast je wspomóc. Leki nie są w stanie zmienić wszystkich aspektów funkcjonowania pacjenta. Jednak długotrwała, bezpieczna i skuteczna farmakoterapia jest metodą o udowodnionej skuteczności i powinna być stosowana u dzieci, u których sama modyfikacja metod wychowawczych oraz inne metody terapii nie dają wystarczającego efektu lub z jakiegoś powodu nie mogą być zastosowane. Skuteczna farmakoterapia znacząco redukuje objawy i poprawia ogólne funkcjonowanie dziecka, ale tylko w czasie stosowania leku.
Opracowała Agnieszka Pisula, lekarz psychiatra
Jak rozmawiać z dzieckiem z ADHD?
Objawy ADHD dzielą się na trzy grupy:
- nadruchliwość;
- impulsywność;
- zaburzenia uwagi;
Objawy ADHD nie są winą dziecka. Dziecko z ADHD nie jest ani złośliwe ani uparte. Są działania, z którymi może mieć trudności, dlatego trzeba mu pomóc.
Należy odróżniać zachowania dziecka wynikające z objawów ADHD i te, które są po prostu nieodpowiednim zachowaniem. ADHD nie może stanowić wymówki dla dziecka: zasady obowiązują je tak samo, jak inne dzieci.
Dziecko z ADHD wymaga pomocy w tych sferach życia, które są zaburzone przez kłopoty z koncentracją, nadruchliwością lub nadmierną impulsywnością.
Terapia nie sprawi, że te objawy znikną, ale poprawi funkcjonowanie dziecka w określonych obszarach.
Nawiązywanie kontaktu z dzieckiem z ADHD:
Podejdź do dziecka i skoncentruj jego uwagę na sobie: spójrz mu w oczy, lekko dotknij.
1. Wydawanie poleceń:
Kurs online - Jak rozwijać koncentrację i uwagę dzieci
Mindfulness dla dzieci
Twoje dziecko ma trudności z koncentracją? Nie potrafi się na niczym skupić? Jest zestresowane?
Jeżeli chcesz pomóc dziecku rozwinąć pełnię jego możliwości, lepiej zrozumieć siebie, zbudować odporność na stres i nauczyć się słuchać głosu własnego serca – ten kurs jest właśnie dla was!
Jeśli chcesz wydać polecenie, pamiętaj, że najpierw musisz nawiązać z dzieckiem kontakt (patrz wyżej).
Dziecku należy powiedzieć co ma robić, a nie czego robić nie należy: „zejdź na podłogę” zamiast „nie wchodź na stół”, „siedź spokojnie” zamiast „nie wierć się” .
2. Pochwała:
Zamiast krytykować niepożądane zachowania, lepiej jest chwalić zachowania pożądane. W ten sposób zwiększamy prawdopodobieństwo wystąpienia ich w przyszłości.
3. Zasady:
Aby dziecku z ADHD ułatwić funkcjonowanie, należy wprowadzić jasne i prosto sformułowane zasady. Zasada powinna być sformułowana pozytywnie: zamiast „nie bijemy” mówimy „trzymamy ręce i nogi przy sobie”. Zasady mogą być ogólne, wtedy mieszczą się w nich reguły zachowań w wielu sytuacjach, lub bardziej szczegółowe: jeśli konkretne zachowanie jest wyjątkowo uciążliwe i wymaga modyfikacji.
Zasada ogólna: Trzymamy ręce i nogi przy sobie
• Nie bijemy innych osób;
• Nie niszczymy przedmiotów;
• Nie dotykamy cudzych rzeczy;
• Nie kopiemy innych osób, kiedy siedzimy np. przy stole;
W przypadku wyjaśniania zasady nie unikniemy co prawda słowa „nie”, ale zasada zapisana jest w sposób pozytywny.
Zasada szczegółowa:
„Obiad jemy, siedząc przy stole”
„Komputer włączają dzieci, które odrobiły lekcje”
Zasadę należy przypominać dziecku tyle razy, ile jest to potrzebne: to może być 2, 3 razy, ale także 5 razy, wszystko zależy od konkretnego dziecka, ale też od jego samopoczucia danego dnia.
Ważne! Należy pozostać przy dziecku tak długo, aż zastosuje się do zasady.
W trudnych sytuacjach zamiast tłumaczyć dziecku dlaczego nie powinno zachowywać się w określony sposób („bo to nieładnie”, „bo nam jest przykro”, itd.), odwołujemy się do konkretnej zasady: zamiast powiedzieć „uderzyłeś Krzysia, jemu jest teraz bardzo przykro, przecież wiesz, że nie należy tego robić”, mówimy „mamy zasadę ‘Trzymamy ręce i nogi przy sobie’” oraz egzekwujemy konsekwencje.
4. Konsekwencje:
• Natychmiastowa (szybka): powinna nastąpić natychmiast po niepożądanym zachowaniu;
• Doprowadzona do końca (skuteczna): powinna być wyegzekwowana i doprowadzona do końca;
• Adekwatna do wielkości przewinienia (sprawiedliwa);
• Wymierzona bez obrażania się, zabierania uczucia sympatii (sympatyczna): wypowiedziana tonem stanowczym, ale nie agresywnym, bez okazywania złości;
• NIGDY KARA CIELESNA !!!
Opracowała: Maja Cader, psycholog
