Jedyny w swoim rodzaju…
Pierwsze jeże pojawiły się na ziemi ok. 30 milionów lat temu w erze oligoceńskiej. Dziś w Europie Środkowej żyją dwa gatunki, które uważa się za odrębne: jeż zachodnioeuropejski (Erinaceus europaeus) i jeż wschodnioeuropejski (E. cancolor), którego odróżnia duża, biała plama na piersi. Jeża zachodnioeurepejskiego spotyka się w Polsce na Dolnym Śląsku, Ziemi Lubuskiej i części Wielkopolski (zlewni Odry i Warty).
To zwierzę, którego nie sposób pomylić z żadnym innym w naszym kraju.
Ponadto jest największym, a zarazem najbardziej skutecznym leśnym owadożercą, który zamieszkuje niziny, wyżyny i góry do wysokości 2000 m n.p.m. Można go spotykać w lasach, na ich obrzeżach, polach, w zadrzewieniach śródpolnych, ogrodach, parkach, starych nekropoliach, a ostatnio coraz częściej w pobliżu siedzib ludzkich na terenie aglomeracji miejskich, gdzie również występują większe lub mniejsze kompleksy leśne. W tych miejscach nie jest on ani szczególnie rzadki, ani bardzo pospolity.
Wyobraź sobie film od Mikołaja przygotowany specjalnie dla Waszej rodziny, z Waszymi zdjęciami i przekazem, który osobiście wybierzesz...
Taką niespodziankę możesz błyskawicznie przygotować na Boże Narodzenie.
Zaskoczenie i radość gwarantowane! A co powiesz na osobisty telefon od św. Mikołaja?
Styl życia
Jeż jest zwierzęciem towarzyskim, szybko przywiązuje się do człowieka pod warunkiem że ten nie robi mu, krzywdy. Jest aktywny o zmierzchu i w nocy. Natomiast w ciągu dnia chowa się w swojej kryjówce, tylko wyjątkowo po ulewnym deszczu i późną jesienią można zobaczyć go w ciągu dnia.
Jak pies do jeża
Jeż najczęściej penetruje teren w bezpośredniej bliskości swojego dobrze zakamuflowanego gniazda tj. w promieniu 200–300 m od niego, drepcząc wokół szybkimi kroczkami. Węsząc, zawsze starannie sprawdza drogę przed sobą. Oprócz wyśmienitego słuchu i węchu ma również łatwość uczenia się nowych zachowań i nawyków. Nie lubi wody, ale w potrzebie bardzo dobrze pływa i śmiało pokonuje różnego rodzaju przeszkody terenowe, wspinając się na nie. Ma bardzo dobrze rozwinięty zmysł smaku, jest wybredny, ponieważ jeżeli zje lub powącha coś niedobrego – drażniącego natychmiast opluwa swoje kolce białą pianą ze śliny. Jest płochliwy i w razie realnego zagrożenia zwija się w szczelną kolczastą kulę. Stąd wzięło się powiedzenie zabierać się jak pies do jeża – drapieżnik, który tego próbuje, ma niezwykle trudne zadanie.
Naturalni i cywilizacyjni wrogowie jeżów
Oprócz naturalnych wrogów, którymi są właśnie pies, lis, borsuk czy puchacz, największe zagrożenie stanowią dla niego koła samochodów. Nocne wędrówki, dość długie szczególnie w okresie godowym, kończą się śmiertelnie dla ok. 9 tys. jeży rocznie. Drepcząc w poszukiwaniu pożywienia jeż wydaje z siebie charakterystyczny chrapliwy głos, często pomrukuje, kaszle, a ścieląc gniazdo, nader głośno szeleści. Zdenerwowany fuka i prycha, rozwścieczony lub przestraszony potrafi wydawać nawet głośne warczenie, a w bardzo niekorzystnej dla niego sytuacji wrzeszczy przeraźliwie i głośno.
Przysmaki jeża
Podstawowe pożywienie jeża na terenach leśnych stanowią: owady, dżdżownice, ślimaki, żaby, ptasie jaja, gady oraz młode gryzonie. Zdarza się, że ten największy leśny owadożerca zjada pisklęta ptaków gniazdujących na ziemi, nie gardzi również pokarmem stricte roślinnym, takim jak: jagody, żołędzie, orzeszki buka, grzyby i opadłe, dojrzałe owoce. Nie transportuje jednak na grzbiecie jabłek nabitych na swoje kolce. W razie dużego głodu atakuje nawet zwierzęta jadowite lub takie, które mają trujące ciało, np. żmiję zygzakowatą i pryszczela lekarskiego.
Mieszkanie jeża
Kryjówki dzienne jeża znajdują się najczęściej w stertach liści lub chrustu, w starych dziuplastych drzewach, dziurach obrośniętych roślinnością murów, w stodołach, a nawet stajniach, gdzie zwierzę może wymościć sobie wygodne i bezpieczne legowisko. Kiedy zbliża się zima, zwierzę buduje bardzo dobrze izolowane termicznie gniazdo. Całkowicie szczelne, zamknięte przypomina wyglądem kłąb siana, liści i mchów, ukryty zazwyczaj w trudno dostępnych zaroślach, zagłębieniu w ziemi. Rzadziej jeż sam wykopuje dziurę w ziemi głębokości ok. 30–40 cm. Starannie wymoszczony budulec zapewnia wewnątrz stałą temperaturę, która nigdy nie spada poniżej 0°C, niezależnie od tego, jak tęgi mróz panuje na zewnątrz.
Zimowa kryjówka jeża
Późną jesienią, kiedy temperatura spada do 8–10°C, jeże stają się ociężałe i zapadają powoli w pięciomiesięczne odrętwienie – formę snu. Przy życiu utrzymuje je wówczas wyłącznie tłuszcz nagromadzony w organizmie. Wraz ze spadkiem temperatury następuje spowolnienie procesów przemiany materii, pracy serca i układu oddechowego, jak również znaczny spadek temperatury ciała, nawet do 1°C (latem, w okresie aktywności wynosi 33,5–36,5°C). Serce jeża zamiast wykonywać 189 uderzeń na minutę, bije tylko 20 razy. W okresie odrętwienia zimowego działa także precyzyjna termoregulacja. Jeżeli temperatura otoczenia jest zbyt niska, śpiący jeż nie zamarza, ponieważ do systemu nerwowego zostaje przekazany sygnał alarmu, który przyspiesza natychmiast przemianę materii, a w związku z tym temperatura ciała podnosi się do 5°C. Podczas snu zwierzę pozostaje nieruchome, mocno zwinięte w kulkę, tak że nie widać głowy ani nóg.
Jeże i… jeżyki
Wczesną wiosną jeż budzi się i wyrusza w poszukiwaniu pożywienia. W kwietniu i maju po 5–6 tygodniach ciąży samice rodzą 1–5 małych. Białoróżowe noworodki pokrywają rzadkie, białe, miękkie kolce. Oczy zaczynają otwierać dopiero pod koniec 3. tygodnia życia. W gnieździe pozostają z matką, która karmi je mlekiem przez 6–8 tygodni. W tym czasie wyrastają im już normalne kolce.
Ogólne informacje
Jeż europejski: długość do 35 cm, wysokość 13–17 cm, waga 450–1200 g (rekordowo do 2 kg). Krępe ciało pokrywa z wierzchu 5 do 7 tys. gęstych kolców. Ma 36 zębów. Pyszczek szpiczasty, wyciągnięty w ryjek. Oczy małe, czarne, uszy szerokie. Ubarwienie jest na ogół żółtobrązowe, spód ciała może mieć kolor uzależniony od miejsca przebywania tj. biało-szary, szary lub rudawo-żółty. Objęty ścisłą ochroną gatunkową.
Artykuł publikujemy dzięki uprzejmości czasopisma „LAS POLSKI”, dwutygodnika leśników i przyjaciół lasu
www.laspolski.net.pl
