Jak rosną paprocie?
Paprocie nie tworzą kwiatów, mają natomiast właściwe liście, łodygi i korzenie. Łodygi są jednak na ogół niewidoczne, ponieważ znajdują się pod ziemią. Nadziemna część rośliny składa się z liści wyrastających w pewnych odstępach z podziemnej łodygi. Końce młodych liści są ciasno skręcone, jak sprężynki w zegarku. W trakcie wydłużenia stopniowo się rozwijają. Młode, delikatne, pastorałowato zwinięte liście niektórych gatunków jada się jako warzywo.
W zimnym klimacie liście większości paproci obumierają jesienią, a wiosną pojawiają się nowe. W cieplejszych strefach klimatycznych wiele gatunków rośnie przez cały rok. Często są one poroślami (epifitami), co oznacza, że osiedlają się na pniach i gałęziach drzew.
Czemu na liściach paproci znajdują się ciemne punkty?
Niedoświadczonego hodowcę roślin może zaniepokoić odkrycie małych ciemnych plamek na spodzie liści paproci. Ich pojawienie się nie jest wynikiem żadnej choroby. Są to kupki zarodni. U niektórych gatunków skupienia te nie są niczym osłonięte, u innych każda kupka przykryta jest błonką. W zależności od rodzajów paproci kupki mogą być okrągłe, zakrzywione, wydłużone lub wysmukłe.
Występowanie skupień zarodni jest typową cechą paproci, zaś ich ułożenie jest różne u różnych gatunków. Skupienia mogą być rozłożone regularnie na wszystkich liściach, mogą powstawać na specjalnych liściach zarodnionośnych, zupełnie różnych od zwykłych liści płonnych, albo skupiać się tylko na paru listkach jednego liścia. Długosz królewski, ma na szczycie zielonego liścia pęk skręconych brązowych listków zarodnionośnych.
Jak rozmnażają się paprocie?
Bez względu na sposób rozmieszczenia zarodni na liściach paproci dalsze wydarzenia przebiegają jednakowo: gdy zarodniki dojrzeją, zarodnie rozrywają się przez wiatr i jeśli wylądują na odpowiednich siedliskach, kiełkują w małe, spłaszczone, sercowate roślinki zwane przedroślami. Większość z nich nie przekracza 3 centymetrów długości.
Tak jak u widłaków i skrzypów, przedrośla paproci produkują komórki płciowe: plemniki i komórki jajowe, które łączą się w procesie zapłodnienia. Z zapłodnionych komórek jajowych wyrasta nowe pokolenie paproci, wytwarzające zarodniki.
Rośliny te potrafią się rozmnażać także innymi sposobami. Z rozkrzewionych podziemnych pędów mogą wyrastać nowe wiązki liści i tworzyć kolonie. Niektóre paprocie wytwarzają na spodniej stronie liści drobne, bulwkowate rozmnóżki, które spadają na ziemię i wyrastają w nowe rośliny. Paproć z rodzaju Camptosors nazywana bywa „wędrującą”, ponieważ tworzy młode roślinki na końcach liści. Liście wyginają się do dołu, dotykając gleby, umożliwiają maluchom ukorzenienie i „odejście” od rośliny macierzystej.
Czy paprocie potrafią pływać?
Zupełnie nietypowy wygląd mają paprocie wodne. Podobne do czterolistnej koniczyny marsylia czterolistna zakorzenia się w mulistym dnie płytkich stawów.
Inne paprocie wodne nie mają korzeni i unoszą się na powierzchni jezior, sadzawek lub powolnych strumieni. Jedna z nich – należąca do rodzaju Salwinia – tworzy rzędy niewielkich okrągłych liści, które pokrywają zbiorniki zielonym kożuchem. Tropikalne paprocie z rodzaju Azolla mają drobniejsze listki, tworzące na powierzchni wody gęste maty. Uniemożliwiają one żyjącym w wodzie larwom komarów wydostanie się na powierzchnię wody i oddychanie. W niektórych rejonach wykorzystuje się je do tępienia tych owadów. Na ogół uważanie są za chwasty, są bowiem tak gęste, że zakłócają żeglugę i rybołówstwo.
Czy istnieją paprocie drzewiaste?
Paprocie wielkości drzew występowały powszechnie w bagiennych lasach okresu węglowego, ponad 300 milionów lat temu. Ich pnie osiągały kilkadziesiąt centymetrów średnicy i ponad 30 metrów wysokości. Z wyglądu przypominały dzisiejsze palmy, ponieważ zwieńczała je korona pierzastych liści dochodzących do 4,5 metra długości. Szczątki tych roślin, a także współczesnych im widłaków i skrzypów, utworzyły pokłady wydobywanego dziś węgla.
Drzewiaste formy paproci spotyka się wciąż w wielu rejonach kuli ziemskiej, a szczególnie w ciepłych wilgotnych lasach tropikalnych, gdzie rekordowe okazy mogą nawet przekraczać wysokość 20 metrów. W niektórych regionach Hawajów giganty te rosną na odosobnionych stanowiskach. Częściej jednak można je spotkać w dużych grupach. Wilgotne i mroczne lasy, do których pierzaste liście paproci wpuszczają niewiele światła, wywołują w turystach wrażenie wędrówki w czasie.
Czy wszystkie paprocie są pierzaste?
Zwykle kojarzymy paprocie z czymś delikatnym, ażurowym i pierzastym. Ich liście przebierają jednak różne formy. Sztywne liście długosza królewskiego dorastają czasami do 2 metrów wysokości. Delikatna paproć z rodzaju Adiantun tworzy na końcach silnie rozgałęzionej blaszki liściowej wachlarzowate listki. Liście języcznika zwyczajnego są taśmowate i skórzaste.
Wiele innych gatunków jeszcze mniej przypomina typowe paprocie. Paprocie z rodzaju Schizaea są wiotkie, podobne do traw, zaś niektóre z rodzaju Lygodium pną się i przypominają bluszcz. Liście tropikalnych paproci z rodzaju Platycerium, u nas hodowanych w domu, przypominają rogi łosia. Wodna paproć marsylia czterolistna tworzy pływające czwór dzielne blaszki liściowe przypominające kształtem koniczynę.
Artykuł udostępniamy dzięki uprzejmości Autora – Pana Pawła Wiśniewskiego.
Polecamy również Cud zapylania oraz Ryba w lesie
