W tradycji chrześcijańskiej, w hierarchii świąt dorocznych, Wielkanoc zajmuje najważniejsze miejsce. Ten wyjątkowy czas znajduje odzwierciedlenie w towarzyszących mu obrzędach, tradycjach i złożonej symbolice. W Polsce Wielkanoc to święto religijne i domowe, głęboko zakorzenione w naszej kulturze, charakteryzujące się wielkim bogactwem rytuałów, ceremonii, różnorakich zwyczajów. Od 27 lutego do 27 marca 2024 będziemy je przybliżać w Muzeum w Gliwicach. Podczas spotkań w Willi Caro, w Zamku Piastowskim i w Oddziale Odlewnictwa Artystycznego poznamy m.in. historię palmy wielkanocnej oraz zajrzymy do wnętrza koszyczka ze święconką, odczytując symboliczne znaczenie poszczególnych pokarmów. Przekonamy się również, że nie bez powodu niektórzy badacze twierdzą, że śląskie zwyczaje i obrzędy, związane z Wielką Nocą, należą do najbarwniejszych w Polsce. Będziemy też zgłębiać tradycje z innych regionów kraju, w czym pomoże nam Wielkanocny Atlas Etnograficzny. Nasza wędrówka śladem wielkanocnych tradycji poprowadzi nas jednak jeszcze dalej, aż do… Jerozolimy, gdzie Wielka Noc się wydarzyła.
Grupy przedszkolne i szkolne zapraszamy na zajęcia wielkanocne, które odbywać się będą stacjonarnie od 27 lutego do 27 marca 2024 (od wtorku do piątku) – o godz. 09.00, 10.30, 12.00 (Willa Caro i Zamek Piastowski) lub 9.00 i 11.00 (Oddział Odlewnictwa Artystycznego).
Koszt udziału w zajęciach stacjonarnych – 1 zł od grupy. Zapisy pod numerem telefonu: 783 560 006 (zajęcia w Willi Caro i Zamku Piastowskim), 665 280 021 (zajęcia w Oddziale Odlewnictwa Artystycznego). Liczba miejsc ograniczona.
Uwaga: zapisy na zajęcia prowadzimy od poniedziałku do piątku, w godz. 9.00-16.00.
Zajęcia prowadzone w Willi Caro i w Zamku Piastowskim (wtorek-piątek, godz. 9.00, 10.30, 12.00)
Daktylowe czy kwiatowe? Historia palmy wielkanocnej
Tradycyjne palmy wielkanocne przygotowuje się z gałązek wierzby, która w symbolice kościoła jest znakiem zmartwychwstania i nieśmiertelności duszy. Dawniej wierzono że poświęcona i przechowywana przez cały rok palma, uchroni domowników od złych wydarzeń. Dzisiaj bardzo często pełni także funkcję dekoracyjną – nierzadko jej wygląd odbiega od tego z minionych wieków… Podczas zajęć poznamy historię palmy wielkanocnej i związane z nią symboliczne znaczenia. Uczestnicy porównają tradycyjną śląską palmę z palmami z innych regionów Polski. Zastanowimy się też, o jaką palmę w Niedzieli Palmowej chodzi – daktylową, kanaryjską czy może jednak… kwiatową.
Zajęcia dla grup przedszkolnych i uczniów szkół podstawowych.
Koszyczek z wielkanocną święconką
Większość z nas wie, że w koszyczku ze święconką powinny znaleźć się jajka – symbol początku, nowego życia. Dlaczego jednak dodatkowo pojawia się chrzan, sól i… naczynie z wodą? Podczas spotkania opowiemy o symbolice pokarmów wielkanocnych, a w części warsztatowej wykonamy i uzupełnimy nasze… własne koszyczki!
Zajęcia dla grup przedszkolnych i uczniów szkół podstawowych (do klasy IV).
Wielki Tydzień na Śląsku
W tradycji ludowej każdy dzień Wielkiego Tygodnia ma swoje znaczenie, a najbogatsze w obrzędy i zwyczaje są ostatnie trzy dni, zwane Triduum Świętym lub Paschalnym. Współcześnie część z nich jest wciąż żywotna, inne zostały zupełnie zapomniane. Na Śląsku do dnia dzisiejszego można obserwować bogactwo zwyczajów związanych z Wielką Nocą – niektórzy badacze twierdzą, że należą one do najbarwniejszych w Polsce. „Palenie żuru”, wypędzanie Judasza, stanickie fakle, wielkopiątkowe mycie się w rzece, kulanie jajec, chodzenie z kokotkiem to tylko niektóre ze zwyczajów, jakie przybliżymy na zajęciach. Nie zapomnimy też o fascynującym zwyczaju procesji konnej, który po dziś dzień odbywa się w Wielkanocny Poniedziałek w podgliwickiej Ostropie. Dla uczestników zajęć będziemy mieć do pokolorowania kopię linorytu autorstwa Jana Kalnika, przedstawiającego procesję konną w Ostropie.
Zajęcia dla grup uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych.
Wielkanocny Atlas Etnograficzny
W którym regionie Polski na świątecznym stole królują kroszonki i czym różnią się od pisanek? Gdzie młodzież w Niedzielę Wielkanocną bawi się w „Przywołówki” i kim jest Siuda Baba, która w noc przed Lanym Poniedziałkiem odwiedza domowników w podkrakowskich wsiach? Na czym polegała zabawa „Na Rękawce”? Na okres Świąt Wielkiej Nocy, a także poprzedzający je Wielki Post, przypada cały szereg zwyczajów ludowych, z których część wykazuje wciąż dużą żywotność. W trakcie zajęć posłuchamy o tym, jak Wielkanoc obchodzili nasi pradziadowie i przygotujemy mapę obrzędów i zwyczajów związanych z Wielką Nocą, wzorowaną na Polskim Atlasie Etnograficznym.
Zajęcia dla uczniów szkół podstawowych oraz ponadpodstawowych.
Wielka Noc w Jerozolimie
W okresie poprzedzającym Święta Wielkanocne przybliżymy te miejsca w Jerozolimie, które związane są z męką, śmiercią i zmartwychwstaniem Chrystusa – pomoże nam w tym mapa świętego miasta, którą uczestnicy będą uzupełniać. Uczniowie dowiedzą się, gdzie znajdował się wieczernik, zastanowimy się również, czy na pewno Chrystus i apostołowie Ostatnią Wieczerzę spożywali siedząc przy stole. Odnajdziemy też Ogród Oliwny i wyjaśnimy, dlaczego Góra Oliwna ma dla chrześcijan tak wielkie znaczenie, a także gdzie znajdowała się i czym była „spelunca Christi”. Znajdziemy też miejsca, gdzie Chrystus rozmawiał z Piłatem i z Herodem Antypasem… Odpowiemy również na pytanie, dlaczego w obrębie jednego kościoła – bazyliki Grobu Pańskiego – znajduje również się kaplica, w której dotknąć można skały uznawanej za skałę Golgoty. Czy to możliwe, że Golgota i Grób Pański są tak blisko? Dzięki fragmentom „Itnierarium” – dziennika pątniczki Egerii, których wysłuchamy – dowiemy się także, w jaki sposób Wielką Noc i następującą po niej Oktawę Paschalną obchodzono w Jerozolimie ponad 1600 lat temu, w 384 roku.
Zajęcia dla uczniów klas 4–8 szkoły podstawowej i uczniów szkoły ponadpodstawowej.
Zajęcia prowadzone w Oddziale Odlewnictwa Artystycznego (wtorek-piątek, godz. 9.00 i 11.00)
Święta z Zajączkiem. Wielkanoc na Śląsku
Dlaczego Wielka Środa na Śląsku nazywana jest „żurową”, w Wielki Czwartek należało zaopatrzyć się w „klekotki”, a dzień później… wykąpać w rzece? Co to „śmiergust”, a czym było „chodzenie z kokotkiem”? Na te (i inne) pytania odpowiemy podczas naszych zajęć – poznamy najważniejsze zwyczaje wielkanocne na Śląsku, a wszystko to ilustrowane unikatowymi zdjęciami z naszych zbiorów. W części warsztatowej pomalujemy odlewy z różnymi wielkanocnymi motywami.
Zajęcia dla grup przedszkolnych, uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych.
Koszyczek z wielkanocną święconką
Większość z nas wie, że w koszyczku ze święconką powinny znaleźć się m.in. jajka – symbol początku, nowego życia. Dlaczego jednak dodatkowo pojawia się chrzan, sól i… naczynie z wodą? Podczas spotkania opowiemy o symbolice pokarmów wielkanocnych, a w części warsztatowej pomalujemy odlewy z motywami wielkanocnymi – kurczaczkami, jajkami, barankami… Może staną się świetnym uzupełnieniem naszych własnych wielkanocnych koszyczków?
Zajęcia dla grup przedszkolnych i uczniów szkół podstawowych (do klasy IV).
Ostatnia wieczerza. Wielkanoc w sztuce
Wielkanoc to najstarsze święto chrześcijańskie – z jednej strony związane ze śmiercią Chrystusa, z drugiej jednak opowiadające o Zmartwychwstaniu, przebudzeniu do nowego życia. Dla wielu czas Wielkiej Nocy stanowi metaforę ludzkiego życia, gdzie po czasie smutku i mroku, zawsze pojawia się promień nadziei czy zwiastun początku czegoś nowego. Nie bez przyczyny tematyka wielkanocna stała się inspiracją i niekończącą księgą cytatów dla… artystów. Podczas zajęć poznamy najważniejsze przedstawienia plastyczne tego tematu, a na zakończenie… sami wczujemy się w rolę twórców i pomalujemy własne plakiety z wizerunkiem Ostatniej Wieczerzy!
Zajęcia dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych.
