Książka jest skierowana do dzieci i młodzieży, ale też do ich rodziców i wszystkich zainteresowanych kulturą śląską, której ważnym komponentem były bajki i bery Lompy. Tekst został rozbudowany o ilustracje, które stanowią inspirację do wyobrażenia sobie szczegółów i klimatu fabuły. Jej wydanie wpisuje się w obchody 225-tej rocznicy urodzin autora, przypadającej na 29 czerwca 2022 r. Co interesujące – bajki zebrane przez Lompę nie były wznawiane w ostatnim półwieczu. Tym bardziej ten nieco zapomniany twórca zasługuje na przypomnienie, bo przyczynił się do ocalenia mowy polskiej na Górnym Śląsku, świadomy, że w języku i ludowych opowieściach należy szukać korzeni własnej tożsamości.
Wydawnictwo zawiera bajki Lompy: „Kowal i diabeł”, „Nurek” oraz „Zwycięzca na turnieju”. Zilustrowała je artystka – absolwentka Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu. Co istotne szczególnie dla młodszego odbiorcy – kompozycje urzekają ciepłą kolorystyką, a kształtująca obrazy plama i kreska tworzą atrakcyjną stylistykę wizualną. Teksty bajek z wielkim wyczuciem zostały wkomponowane w ilustracje. Odbiorca – czy to dziecko, czy nastolatek, inspirowany bogatą szatą graficzną doskonali poczucie estetyki, wyobraźnię, wrażliwość na kolor, a przy tym zostaje wprowadzony w świat tradycyjnej polskiej baśni, utrwalonej dzięki samozaparciu zbieracza jakim był Lompa. W roku 2022 odbędą się głównie na śląsku i w Warszawie warsztaty edukacyjno-plastyczne dla dzieci i młodzieży wokół nowej książki – informacje będą się pojawiać na stronie https://ursines.pl/ oraz https://www.facebook.com/ursines. Pierwsze spotkanie będzie miało miejsce 13.02.2021 w Muzeum Etnograficznym w Warszawie.
Śląskie opowieści poprzez swoją fabułę, skonstruowaną w oparciu o typowe dla baśni ludowych wzorce i motywy, edukują i zmuszają do myślenia. Bo, mądrość ludu, z której czerpał, nie ma sobie równej. Trzy wybrane spośród „Bajek i podań” Lompy zostały zilustrowane tak, by mały czytelnik mógł dostrzec płynące z nich przesłanie zawierające się w myśli, że od wieków nie tylko kształceni w szkołach, ale przede wszystkim wyedukowani przez życie, posiadają wiedzę o tym co najważniejsze.
Konstrukcja bajek jest pełna dramaturgii osiągniętej przez spiętrzenie wydarzeń oraz różnorodność zaskakujących i nieoczekiwanych point. Dodatkowo na wyobraźnię odbiorcy działają wprowadzone do opowieści elementy fantastyki i dowcip ludowy, charakterystyczny dla regionu, w którym powstały. Za ich pośrednictwem możemy przenieść się na XVIII-wieczną górnośląską wieś, od której mieszkańców twórca „Jeografii Śląska” czerpał wiedzę i gawędziarską inspirację.
Jak u Christiana Andersena w bajkach poznajemy zanimizowany świat zwierząt i rzeczy, które pełnoprawnie biorą udział w kreowanej przez bajarza rzeczywistości. Podobnie jak w bajkach braci Grimm, pojawiają się u Lompy wątki okrutne, z zaznaczeniem, że zło musi zostać ukarane. Dużo do powiedzenia ma w nich diabeł, zapomniany w dzisiejszych utworach dla najmłodszych, a trzy wieki temu obecny w opowieściach dla dzieci i dorosłych jako siła sprawcza złych uczynków. Zły bohater często cierpi męki lub ginie ponosząc karę za swoje czyny.
Warto zaznaczyć, że Lompa współpracował z Karolem Weinholdem – szefem katedry ludoznawstwa na Uniwersytecie Wrocławskim, który był uczniem Jakuba Grima. Patrząc na dzieło nauczyciela z Lubszy można stwierdzić, że jego olbrzymia praca włożona w zbieranie bajek ludowych, odpowiada dorobkowi Niemców – braci Grimm.
Ilustracje wykonała Jolanta Różacka. Wydawnictwo Ursines, 2021, 108 stron, druk kolorowy, twarda oprawa. ISBN wersji drukowanej: ISBN 978-83-953378-4-0; ISBN wersji elektronicznej: ISBN 978-83-953378-6-4
Józef Lompa (1797-1863) – górnośląski działacz, nauczyciel, pisarz, etnograf, był prekursorem procesu polskiego odrodzenia narodowego na terenie Górnego Śląska oraz autorem licznych polskich podręczników szkolnych. Aktywnie działał w przestrzeni pisarskiej, społecznej oraz narodowej. W 1820 r. zbudował szkołę w Lubszy i przez 30 lat uczył w niej dzieci. Sam był ojcem szesnaściorga, więc wiedział jak cenne jest przekazanie im wiedzy płynącej z podań i baśni ludowych. Autor zbiorów „Pieśni ludu Śląskiego”, „O śląsko-polskiej mowie” oraz „Klechd, czyli baśni ludu polskiego na Śląsku” utrwalił przekazy i legendy Górnego Śląska. Zapisywał je tylko częściowo w gwarze. W obok gwary pojawiają się archaizmy, ale też typowy dla epoki polski język literacki.
Jolanta Różacka – ilustratorka, projektantka graficzna – ukończyła wydział grafiki na Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu. Dyplom magisterski pt. „Baśnie z różnych kręgów kulturowych. Seria wydawnicza” obroniła w 2020 r. w pracowni Identyfikacji Wizualnej. Laureatka m. innymi konkursu na plakat dla XVII Ogólnopolskiego Tygodnia Bibliotek.
