Rzeki…
Rzeki. Większość miast odwróciła się od nich. Obiektem powszechnego zainteresowania stają się jedynie w czasie powodzi. Wspomnienia po czasach świetności żeglugi rdzewieją na ich brzegach. Woda nie obraca już kół młyńskich. Szkutnicy znający tajniki budowy drewnianych łodzi dożywają swych dni, nie mając, komu przekazać wiedzy ojców. Zaciera się pamięć historii, bezpowrotnie giną opowieści i legendy związane z rzekami.
Zapomniane dziedzictwo rzek
Aby odwrócić proces degradacji rzek, odbudować wiedzę o nich i odnowić zerwane więzi, Fundacja Ja Wisła wraz z Mazowieckim Centrum Kultury i Sztuki rozpoczyna projekt edukacyjny: RZEKI KULTURY ŁĄCZĄ LUDZI.
Zapraszamy uczniów szkół gimnazjalnych i średnich na sześciomiesięczną wyprawę badawczą w „rzeczną” przeszłość ich miejscowości. Poszukując śladow zapomnianego dziedzictwa rzek, uczniowie przeżyją historię i kulturę związków ich miejscowości z rzeką.
Na odkrycie i uratowanie czekają opowieści, zwyczaje, historie, stare mapy, rysunki i zdjęcia, ukazujące dawne życie na rzece. Również zabytki techniki i kultury materialnej: drewniane łodzie rybackie, nitowane statki, przystanie, młyny i mosty. Zadaniem uczniów będzie poznanie miejscowego dziedzictwa rzeki i opracowanie lokalnej, ”rzecznej” trasy kulturowej. Suma opracowań lokalnych zbuduje Mapę Dziedzictwa Kulturowego Rzek Mazowsza, której współautorami będą wszyscy uczestnicy konkursu.
Cel projektu
1. Cel: poznanie, ochrona i promocja dziedzictwa kulturowego rzek Mazowsza.
Metoda
2. Metoda: Zaciekawienie uczniów związkami ich miejscowości z rzeką, pomoc w odkrywaniu lokalnego dziedzictwa rzeki i uświadomieniu jego wartości. Ukazanie potencjału i zainspirowanie do twórczych działań mających go chronić i promować.
Zadanie konkursowe
3. Zadanie konkursowe: opracowanie lokalnej, ”rzecznej” trasy kulturowej, wycieczki nad rzekę śladami historii jej związków z miejscowością.
Produkt
4. Produkt: Suma opracowań grup uczestniczących w konkursie zbuduje narzędzie edukacyjne w postaci Mapy Dziedzictwa Kulturowego Rzek Mazowsza.
Etapy
5. Etapy projektu:
I. SZKOLENIE LIDERÓW PROJEKTU; 27 kwietnia 2006, czwartek, g. 10 – 16;
Seminarium dla nauczycieli i animatorów kultury w MCKiSZ w Warszawie, o dziedzictwie kulturowym rzek Mazowsza. Eksperci przybliżą najważniejsze zagadnienia, podzielą się wiedzą i doświadczeniami, przedstawią działania możliwe do przeprowadzenia w ramach konkursu oraz przykłady ich realizacji.
Eksperci i tematy:
– Krzysztof Braun, Instytut Etnologii UW;
Projekt badawczy „Wisła”. Czego nie wiemy o wielkiej rzece?
– Prof. Ryszard Żelichowski, ISP PAN;
Solec, korzenie rzecznego miasta.
– Kmdr Adam Reszka, Nautolog;
Flis, żegluga, rybołówstwo – dawne życie na rzece.
– Jerzy Szałygin, Autor Katalogu zabytków osadnictwa holenderskiego na Mazowszu
Mennonici, nieobecni gospodarze z nad Wisły.
Historia i kultura osadników holenderskich na Mazowszu.
– Jacek Bożek, Klub Gaja
Idea powrotu ludzi do rzek,
– Ks. Marek Makowski, Rzymskokatolicka Parafia Św. Trójcy
Legenda Krzyża Baryczków i Hiszpańska Niedziela na Solcu
– Grupa Studnia O;
Legenda o Warszawskiej Syrence; Sztuka opowiadania historii
– Przemysław Pasek, Fundacja Ja Wisła;
Czerniakowski Port Wisły, praktyka działań w mieście
– Jerzy Sitek, Przewodnik bużny
Spotkanie z rzeką – jak zaprowadzić młodzież nad rzekę
– Szymon Modrzejewski, Grupa Kamieniarzy Magurycz
Renowacja zapomnianych cmentarzy.
– AndrzejKobalczyk, Dyrektor Skansenu Rzeki Pilicy
Skansen Rzeki Pilicy
– Robert Marcinkowski, Autor Ilustrowanego Atlasu Dawnej Warszawy
Co mówią pożółkłe fotografie i stare mapy?
– Dr Ewa Gacka Grzesikiewicz, WSEiZ
Projekt Wiślańsko-Narwiańskiego Parku Krajobrazowego im. Książąt Mazowieckich.
– Paweł Krzyworzeka, Instytut Etnologii UW
Metodyka badań terenowych.
Podczas seminarium odbędą się warsztaty w grupach ukierunkowane na wypracowanie metod działań z młodzieżą. Uczestnicy otrzymają materiały informacyjne, pomocne w przeprowadzeniu projektu.
II. REALIZACJA PROJEKTU: Maj – październik 2006;
Zadaniem liderów wprowadzających uczniów w temat i ideę projektu jest:
– zaciekawienie młodzieży historią i związkami ich miejscowości, z rzeką
– przedstawienie kulturotwórczej roli rzek
– wskazanie problemu ginącego dziedzictwa rzek
– wzbudzenie potrzeby jego ochrony i pokazanie przykładów działań możliwych do przeprowadzenia,
– powołanie zespołu i zgłoszenie do konkursu,
– uaktywnianie, inspirowanie, motywowanie i koordynowanie grupy w pracy nad projektem konkursowym
– utrzymywanie kontaktu z organizatorem
Zadania uczniów
Zadaniem uczniów, poznających miejscowe dziedzictwa kulturowe rzeki jest:
– poznanie rzeki i relacji między nią a miejscowością, w której zamieszkują
– dotarcie do ludzi znających historie i opowieści związane z rzeką, utrwalenie ich i dokumentacja
– zinwentaryzowanie istniejących zabytków nautologicznych i materialnych świadectw związków ludzi z rzeką
– odszukanie archiwaliów ikonograficznych i starych map
Propozycje działań
Propozycje działań prowadzących do realizacji zadania konkursowego:
– Lekcja historii regionalnej o kulturotwórczej roli rzek przeprowadzona nad rzeką, w miejscu, z którym związana jest historia.
– Poszukiwanie przez uczniów historii, opowieści, słów i nazw związanych z rzeką, przez rozmowy z rodzicami, dziadkami, wywiady z sąsiadami i lekturę opracowań krajoznawczych.
– Wycieczka do muzeum regionalnego, archiwum lub biblioteki, w poszukiwaniu śladów rzecznej przeszłości: przedmiotów materialnych, map, ilustracji, opracowań, książek.
– Zinwentaryzowanie zabytków rzecznych, np.: drewnianych łodzi, barek, mostów, portów, przystani, młynów, jazów, itp.
– Zbadanie wielokulturowej historii miejscowości, np. odszukanie starych cmentarzy lub domów osadników holenderskich,
– Odnalezienie ludzi związanych z rzeką zawodowo: szkutników ludowych, rybaków, młynarzy, przewoźników, marynarzy.
– Przeprowadzenie lokalnej kampanii poszukiwawczej w mediach.
– Zorganizowanie wystawy prezentującej wyniki poszukiwań.
– Przeprowadzenie zajęć plastycznych lub teatralnych inspirowanych zebranymi przez dzieci historiami.
– Nagranie lub sfilmowanie wywiadów
– Napisanie reportażu, opowiadania,
– Wykonanie zdjęć, rysunków, pomiarów itp
– Zorganizowanie wycieczki nad rzekę, w miejsca związane z poznanymi historiami, i opowiadanie ich w terenie przez młodzież.
– Opracowanie trasy i wyszkolenie grupy przewodników, oznakowanie trasy.
– Nawiązanie współpracy z grupami realizującymi projekt w innych placówkach lub miejscowościach, wzajemna inspiracja.
Zadanie konkursowe
Zadaniem uczniów jest opracowanie lokalnej, ”rzecznej” trasy kulturowej: wycieczki nad rzekę śladami historii jej związków z miejscowością, w której żyją. Może być to zarówno krótki spacer wokół jednego miejsca lub wydarzenia jak również całodzienna podróż w rzeczną przeszłość. Niezwykle ważna jest umiejętność opowiadania lokalnych „rzecznych” historii. Dozwolone są wszelkie artystyczne formy ekspresji. Opis szlaku powinien zostać opracowany jednak również w formie możliwej do zaprezentowania na stronie internetowej i opublikowania drukiem. Cenne będą archiwalne zdjęcia, obrazy, rysunki lub mapy ilustrujące opis szlaku.
Zadaniem opiekuna jest inspirowanie młodzieży do prowadzenia poszukiwań, pomoc w zrozumieniu wagi dokonanych odkryć i wsparcie w twórczym opracowania ich wyników. Ocenie jury będzie podlegała kreatywność, inwencja i zaangażowanie w pracę z młodzieżą. Prosimy, więc o prowadzenie dziennika opisującego prowadzone formy zajęć i osiągnięte efekty. Najciekawsze, najbardziej inspirujące formy działań posłużą do wypracowania wzoru metodyki pracy w kolejnych latach trwania projektu.
Organizatorzy
– zapewniają wsparcie merytoryczne i konsultacje z ekspertami podczas trwania projektu
– ułatwiają kontakty pomiędzy uczestniczącymi ośrodkam
III. PREZENTACJA OSIĄGNIĘĆ I OGŁOSZENIE WYNIKÓW: Listopad 2006;
MCKiS – podsumowanie konkursu, ogłoszenie wyników przez Jury.
Nagrodzenie najaktywniejszych grup za najciekawsze opracowania i najbardziej zaangażowanych liderów.
Nagrody:
– I nagroda o wartości 3500 PLN
– II nagroda o wartości 2500 PLN
– III nagroda o wartości 1500 PLN
Prezentacja zwycięskich projektów.
Spotkanie z ekspertami. Wystawa po konkursowa.
Przedstawienie narzędzia edukacyjnego łączącego potencjały opracowanych szlaków w formie elektronicznej Mapy Dziedzictwa Kulturowego Rzek Mazowsza. Uczestnicy opracowań będą, wymienionymi z imienia i nazwiska, współautorami Mapy.
Podsumowanie projektu i zaproszenie do następnej edycji w 2007.
6. Efekt bezpośredni: przywrócenie uczestnikom konkursu, a dzięki nim, społecznościom lokalnym, świadomości i wiedzy o wartości rzeki, umożliwiającej zrozumienie jej wyjątkowej roli w kulturze, odbudowę tożsamości i więzi emocjonalnych łączących z rzekami.
7. Oddziaływanie długofalowe: Wzrost atrakcyjności turystycznej miejscowości nadrzecznych, promocja rzek jako szlaków-kluczy do kultury. Mapa Dziedzictwa Kulturowego Rzek oprócz funkcji edukacyjnej dla młodzieży, ma stanowić zachętę do odwiedzenia miejscowości nadrzecznych przez turystów. A także inspirować społeczności lokalne do kreowania oferty turystycznej opartej o potencjał rzeki, i w wymierny sposób przyczyniać się do rozwoju regionalnego w oparciu o etnoturystykę.
8. Organizatorzy:
Fundacja Ja Wisła:
ul. Żywnego 21a m 71, 02-701 Warszawa, tel: (022) 841 59 40, KRS: 0000231916 jest organizacją pozarządową działającą w celu:
1. ochrony naturalnego biegu Wisły i unikatowych wartości przyrodniczych doliny Rzeki,
2. zachowania nadwiślańskiego dziedzictwa kulturowego, kultywowania tradycji i promocji kultury,
3. kształtowania prawidłowych relacji pomiędzy ludźmi a Rzeką.
Fundacja Ja Wisła podlega nadzorowi Ministra Kultury, nie prowadzi działalności gospodarczej i nie działa dla osiągnięcia zysku.
Kontakt
Osobą odpowiedzialną za projekt edukacyjny Rzeki Kultury Łączą Ludzi jest:
Przemysław Pasek, kom. 0 502 276 612, e-mail: pasek@post.pl,
Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki
ul. Elektoralna 12, Warszawa, RIK 29/99
MCKiS jest Instytucją Kultury, Zarządu Województwa Mazowieckiego
Kontakt
Osobą odpowiedzialną za projekt edukacyjny Rzeki Kultury Łączą Ludzi jest:Adam Markiewicz, e-mail: a.markiewicz@mckis.waw.pl , tel. 022 58 64 245 lub 022 58 64 252.
