Psychologiczne i społeczne aspekty posiadania psa w rodzinie z dziećmi – wpływ psa na rozwój małego dziecka
Dobry kontakt dziecka z psem wspomaga jego rozwój emocjonalny i społeczny. Uczy respektu, szacunku, wrażliwości i odpowiedzialności wobec zwierząt i ludzi. Terapeutyczny kontakt z psem wykorzystuje się także w leczeniu autyzmu, dziecięcego porażenia mózgowego oraz różnych form zaburzeń i trudności emocjonalnych dzieci.
Niezwykle istotnym aspektem obcowania z psem jest bowiem okazywanie przez niego pozytywnych emocji. Jak wykazują badania, ta podstawowa cecha psów jest odbierana przez ludzi jako bezwarunkowa akceptacja i przywiązanie, które przyczynia się do głębokiego wsparcia zarówno dzieci, jak i osób starszych, samotnych czy niepełnosprawnych.
Źródłem pozytywnych doznań dla człowieka są również przeróżne zabawy i interakcje z psem, które opierają się na bezpośrednim kontakcie. Dotyk drugiej żywej istoty ma bowiem ogromną wartość terapeutyczną. Dotyczy to w szczególności osób, u których ten rodzaj kontaktu bywa ograniczany przez normy społeczne, trudności emocjonalne czy też osamotnienie.
Bliski kontakt ze zwierzęciem jest również niezwykle istotny dla dzieci nie mających rodzeństwa – jak pokazały badania, jedynacy znacznie częściej wchodzą w bliskie i intensywne relacje ze zwierzętami niż dzieci wychowujące się w gronie sióstr czy braci. Kontakt z psem ułatwia nawiązywanie bliższych relacji z otoczeniem także dzieciom wycofanym, nieśmiałym lub bojącym się akceptacji innych. Radość płynąca z posiadania psa ma także pozytywny efekt na fizyczne czy fizjologiczne parametry naszego samopoczucia i zdrowia. Amerykańskie badania pokazują wręcz, że posiadacze psów rzadziej chorują i odwiedzają lekarzy pierwszego kontaktu.
Nasz domowy ulubieniec może dać nam naprawdę wiele: bezwarunkową akceptację, przywiązanie, wsparcie i towarzystwo na co dzień – mówi Andrzej Kłosiński, psycholog i behawiorysta zwierzęcy COAPE. Aby tak się stało musimy jednak spełnić kilka warunków. Po pierwsze nasz pies musi znaleźć się na „właściwym miejscu” w ludzkiej rodzinie, po drugie – musi zostać wychowany, czyli nauczony norm obowiązujących w domu oraz podstawowych umiejętności (np. przychodzenie na zawołanie czy regaowanie na inne polecenia) i wreszcie po trzecie – powinien zostać nauczony kontaktu z dzieckiem, a dziecko nauczy się kontaktu z psem.
Jak wprowadzić psa do rodziny, której członkiem są dzieci?
Warto przekazać młodemu człowiekowi trochę wiedzy na temat potrzeb psa, jego zachowań i rozumienia świata. Świadomość tego, kiedy pies może być niebezpieczny, dlaczego np. broni swego terytorium czy jedzenia, pozwoli uniknąć wielu przykrych doświadczeń.
Wprowadzając psa do rodziny z dziećmi, należy przede wszystkim zadbać o właściwe pierwsze kontakty zwierzęcia i malucha, podczas których następuje poznawanie i uczenie się siebie nawzajem. Należy przy tym pamiętać, by każdy kontakt małego dziecka z psem był ściśle nadzorowany przez dorosłych. Bardzo często pies dominuje nad dzieckiem siłą i masą ciała, podczas zabawy może więc bez trudu przewrócić je i przestraszyć. Żywiołowy temperament oraz niedostateczna koordynacja ruchowa dziecka może z kolei zagrażać psu.
Zadaniem rodziców jest nie tylko pilnowanie bezpieczeństwa dziecka i psa, ale także tłumaczenie dziecku psich zachowań i – w pewnym stopniu – dziecięcych zachowań psu. Przy pierwszych fizycznych kontaktach z psem, najlepiej przytrzymać malucha przy sobie, ująć jego rękę dłonią do góry, a następnie zbliżyć do psa, który dopiero wówczas może ją powąchać. Dzięki temu można ochronić dłoń dziecka przed ostrymi zębami mlecznymi psa, i jednocześnie, dać sygnał szczeniakowi, że gryzienie „małego człowieka” nie jest zachowaniem akceptowanym.
Niezwykle istotne jest również to, by nie pozwalać małemu dziecku na noszenie czy choćby podnoszenie psa. Jakakolwiek nieostrożność może bowiem spowodować ból czy upadek, a to z kolei może zniechęcić psa do kontaktu z dzieckiem i wywołać wrogą postawę względem niego. Prowadzenie psa na smyczy to „przywilej”, który powinien być zarezerwowany wyłącznie dla starszych dzieci. W przypadku maluchów taki spacer może być niebezpieczny – nagłe szarpnięcie psa może bowiem łatwo przewrócić dziecko, a upadek czy nagły ruch dziecka – nieprzyjemnie i nieoczekiwanie szarpnąć obrożę naszego ulubieńca, wywołując jego nadpobudliwą reakcję.
Pamiętając o obowiązku bacznego czuwania nad wspólnymi zabawami dziecka i psa, rodzice mogą stopniowo pozwalać na coraz więcej spontanicznoności w tych relacjach. Przez cały czas muszą być jednak gotowi do ewentualnej interwencji i ustalenia właściwych reguł.
Starsze dzieci, w wieku ok 9-10 lat, mogą już opiekować się psem na co dzień – pod warunkiem jednak, że potrafią panować nad swoim ulubieńcem, a ten respektuje ich polecenia.
Reguły w relacjach dziecko-pies
Po etapie zapoznania i ustalenia obowiązujących reguł, warto przekazać dziecku kolejne istotne zasady dot. wzajemnych relacji. Bardzo ważną kwestią jest nauka zasad karmienia psa. Dobrze już od samego początku pozwolić dziecku brać udział w przygotowaniu odpowiedniej porcji pokarmu dla psa, a następnie podawaniu mu go – oczywiście tylko w obecności rodziców i pod ich ścisłą kontrolą. Karmienie z ręki, np. granulkami suchej karmy może być zarówno doskonałą zabawą dla obydwu stron, jak i pierwszą lekcją posłuszeństwa psa wobec malucha.
Warto także nauczyć dzieci odpowiedniego zachowania w stosunku do starzejących się psów. Starsze zwierzęta zazwyczaj unikają kontaktu i chętnie znajdują sobie ustronne miejsce z dala od hałasu, a natarczywie nękane potrafią odciąć się i zdyscyplinować niesfornego malucha.
Pod żadnym względem nie powinno się ich zmuszać do zabaw czy niechcianych kontaktów z dziećmi. Respektowanie potrzeb „psich staruszków” może być również doskonałą lekcją szacunku i wrażliwości na potrzeby innych.
Jak wprowadzić psa do domu, w którym jest dziecko – 5 podstawowych zasad:
1. Bądź czujny i nadzoruj wszystkie kontakty dziecka z psem.
2. Wytłumacz dziecku, co czuje pies i jak odbiera jego zachowanie.
3. Naucz dziecko właściwych zachowań wobec psa.
4. Nie pozwalaj dziecku na zachowania mogące rozzłościć psa lub wywołać nieoczekiwaną reakcję.
5. Ucz dziecko szacunku i empatii wobec zwierzęcia już od pierwszych wspólnych kontaktów.
6. Miej kontrolę nad zachowaniem psa – naucz go podstawowych komend i przestrzegania reguł obowiązujących w domu.
Jak przygotować psa na pojawienie się w domu niemowlęcia?
Dobrze wychowany pies, znający i akceptujący swoje miejsce w domu, nie powinien mieć kłopotów z zaakceptowaniem nowego członka rodziny. Chcąc jak najlepiej przygotować psa na tę sytuację, warto jednak odpowiednio wcześniej zadbać o to, by pojawienie się dziecka nie wiązało się z całkowitą rewolucją w dotychczasowym życiu psa, a przede wszystkim – ze zmianą obowiązujących w domu reguł. Jeśli np. pies będzie miał zakaz wchodzenia do pokoju niemowlęcia, dobrze, by obowiązywał on na długo przed tym, zanim niemowlę pojawi się w domu. Jeśli z kolei nasz pies jest typowym „kanapowcem” przyzwyczajonym do bliskiego i stałego kontaktu z właścicielem, warto jak najwcześniej nauczyć go przebywania na swoim legowisku, kiedy domownicy oglądają na przykład telewizję. Sytuacja, w której dziecko nagle zajmuje miejsce w ramionach ukochanej Pani, może bowiem rodzić wiele kłopotów. Bezradne i wymagające opieki niemowlę w naturalny dla psa sposób stanie się jego „konkurentem” w dostępie do tak cennych rzeczy, jak uwaga właścicieli, pieszczoty czy zabawa.
Nie oznacza to jednak, że powinniśmy całkowicie izolować psa od dziecka. Wręcz przeciwnie, pies ma prawo na swój psi sposób poznać nowego członka rodziny i uczestniczyć jako obserwator w karmieniu czy zabawach z maluchem. To sprzyja oswojeniu psa z dzieckiem i rozwija naturalny psi instynkt opieki nad niedojrzałymi członkami grupy społecznej. Ważne jednak, by każdy wspólny kontakt był ściśle kontrolowany przez rodziców, którzy będą w stanie zagwarantować spokojne i przyjemne dla obu stron relacje.
Jak przygotować psa na pojawienie się w domu kolejnego zwierzęcia?
Warunkiem spokojnego i bezkonfliktowego życia pod jednym dachem dwóch psów jest przede wszystkim zaspokojenie ich potrzeb emocjonalnych i behawioralnych. Każdy pies ma w tym zakresie nieco odrębny repertuar potrzeb związany z typem lub rasą, wiekiem i indywidualnym temperamentem. Właściwa socjalizacja to podstawowy warunek i fundament umiejętności porozumiewania się z psami, unikania konfliktów lub ich bezpiecznego rozwiązywania. Dlatego tak ważne jest, by w ciągu pierwszych kilku tygodni życia zwierzę znajdowało się ze swoją matką i rodzeństwem w bezpiecznym i przyjaznym otoczeniu, w którym także są ludzie. To właśnie w tym czasie ma miejsce nieodwracalny proces tworzenia się połączeń nerwowych w mózgu – jest to czas, w którym wszystkie elementy środowiska utrwalają się w pamięci, jako swego rodzaju norma, której nie należy się obawiać w przyszłości. Kontakty z innymi psami, zabawy, konflikty i walki, czyli gesty obrony i podporządkowania bez uciekania się do brutalnej walki, są także „wdrukowywane” w pamięć psa i sprawiają, że zwierze staje się kompetentne w kontaktach z innymi psami.
Dorastający szczeniak, mający wiele doświadczeń z innymi psami i oswojony z różnymi sytuacjami zabawy, przyjaznych powitań, ale też naturalnych konfliktów nie powinien mieć problemów z akceptacją innego psa w domu. Jeśli jednak między zwierzakami żyjącymi pod jednym dachem zdarzają się sprzeczki, rolą właścicieli powinno być ich przerywanie i uczenie psów właściwych zachowań w danej sytuacji. (analogicznie jak w przypadku małych dzieci). Warto przy tym podkreślić, że psy są z natury zwierzętami społecznymi oraz towarzyskimi i jako takie posiadają duży potencjał, zarówno nawiązywania więzi jak i unikania konfliktów.
Zaprzyjaźniając ze sobą dwa obce psy, powinniśmy jednak pamiętać o kilku podstawowych zasadach, które ułatwią nam ten proces i sprawią, że zwierzęta szybciej i łatwiej przyzwyczają się do obecności nowego „rywala”:
1. Pierwsze spotkanie powinno odbyć się w miejscu, którego żaden z psów nie traktuje jako swoje terytorium.
2. Zwierzęta nie powinny mieć za sobą stresujących wydarzeń, takich jak np. długa jazda samochodem czy przebywanie przez dłuższy czas w zamknięciu.
3. Właściciele powinni zachować spokój i opanowanie- ich zdenerwowanie obniża poczucie bezpieczeństwa psa i prowokuje nerwowe zachowania, a te z kolei mogą prowadzić do konfliktu.
Materiały przygotowane we współpracy z ekspertem marki Dog Chow – p. Andrzejem Kłosińskim, psychologiem i behawiorystą zwierzęcym COAPE – Centre of Applied Pet Ethology.
Zobacz także:
