Zadławienie u dziecka, osoby dorosłej i seniora. 5 najczęstszych przyczyn

Zadławić może się każdy zarówno dziecko, jak i dorosły —  w dowolnej chwili. Niestety rzadko zdajemy sobie z tego sprawę i, zamiast minimalizować to ryzyko, zwiększamy je. W jaki sposób? Sprawdź!

Z pozoru niegroźne zakrztuszenie się, może przejść w groźne zadławienie, czyli częściową lub całkowitą niedrożność dróg oddechowych (krtani, tchawicy, oskrzeli, płuc). To już stan bezpośredniego zagrożenia zdrowia, a w skrajnych przypadkach nawet przyczyna śmierci.

Zadławienie u dziecka — przyczyny

1. zadławienie drobnym przedmiotem

Co to rączki, to do buzi – dzieci w bardzo specyficzny sposób poznają otaczający je świat. Schowany w dywanie klocek, drobne pieniądze w zasięgu dziecka, guzik, który odpadł od koszuli, nie wiadomo, kiedy… Do rączki, do buzi, a stamtąd do tchawicy. I nieszczęście gotowe!

Jakimi przedmiotami najczęściej dławią się dzieci?

• klockami,
• monetami,

Średnica tchawicy rocznego dziecka wynosi 7 mm, natomiast 1 grosza – 15,5 mm. Nigdy nie zostawiaj drobnych w miejscu łatwo dostępnym dla malucha. O ile zorientujesz się, że nagle zniknęło 5 złotych, o tyle pewnie nie zauważysz, że gdzieś zapodziała się groszówka. A właśnie tą monetą może poważnie zadławić się Twoja pociecha.

• bateriami,
• kamyczkami,
• guzikami i koralikami,
• drobnymi zabawkami czy ich malutką częścią.

Każdorazowo, kiedy Twój maluszek dostanie w prezencie nową zabawkę, sprawdź, czy jest dla niego w pełni bezpieczna. Tę informację znajdziesz na opakowaniu lub/i metce. Jeśli okaże się, że jest przeznaczona dla dzieci starszych, przechowaj ją poza zasięgiem szkraba do czasu, aż dorośnie do niej. Być może sprawisz przykrość obdarowującemu, ale koniec końców zdrowie najważniejsze – przede wszystkim własnego dziecka. Przezorny zawsze ubezpieczony!

2. zadławienie jedzeniem 

Obok małych przedmiotów i zabawek, najbardziej prozaiczną przyczyną zadławień u dzieci — zarówno noworodków karmionych mlekiem, jak i starszaków jedzących samodzielnie — jest łapczywe jedzenie.

Maluch niepotrafiący jeszcze poprawnie jeść (niemający ząbków mlecznych, u którego wciąż kształtuje się układ oddechowy oraz koordynacja mięśniowo-ruchowa pozwalająca na płynne przesuwanie pokarmu w głąb jamy ustnej do żołądka), najczęściej przełyka w pośpiechu zarówno mleko Matki, jak i podaną na łyżeczce kaszkę czy mus, jakimi na razie się odżywia.

Z kolei u starszych dzieci pośpieszne jedzenie jest często sposobem na krótką (nie zawsze pożądaną) przerwę w zabawie. Obiad niemalże przełknięty, drugie śniadanie przegryzione „w podskokach”… to patent na zadławienie!

Dlaczego?

Układy pokarmowy i oddechowy w pierwszych odcinkach mają wspólną część: gardło. Stąd pożywienie może przedostać się w dwóch kierunkach. Pierwszy – właściwy – prowadzi przez przełyk do żołądka. Drugi — potencjalnie niebezpieczny — poprzez krtań do tchawicy.

Potencjalnie, ponieważ zanim dojdzie do bezpośredniego zagrożenia życia, organizm podejmuje samodzielną próbę usunięcia ciała obcego z dróg oddechowych i przywrócenia oddechu. Pozwala na to chrząstka krtani (inaczej nagłośnia), która, w chwili kiedy spokojnie przełykasz pokarm, zamyka wejście do układu oddechowego. W ten sposób blokuje dostęp ciał obcych do jego wnętrza.

Jedzenie w pośpiechu – posiłku lub przekąski w kilku dużych kęsach – sprawia, że nagłośnia nie zdąży się domknąć. Pozostanie nieszczelna. Wskutek czego cząstka pokarmu prawdopodobnie przedostanie się do dróg oddechowych, blokując je (częściowo lub całkowicie).

Zadławienie u osoby dorosłej – przyczyny

1. Jedzenie w pośpiechu

Dzieci wiele ze swoich nawyków zawdzięczają Rodzicom (przykład płynie z góry, prawda?), dlatego tak ważne jest, by samemu dawać dobry przykład — i jeść poprawnie. To znaczy: bez pośpiechu, dokładnie przegryzając pojedynczy kęs pokarmu, przełykając go spokojnie. A także ostrożnie, jeśli chodzi o gorące posiłki.

W sytuacji, kiedy przełykamy bardzo gorące, jeszcze parujące jedzenie, odruchowo nabieramy haust powietrza. Podobnie postępujemy również, jedząc ostrą potrawę. Wówczas chrząstka krtani otwiera się, umożliwiając wykonanie pełnego oddechu, do którego jednak nie dochodzi wskutek nagłego przedostania się cząstki jedzenia do tchawicy. Zamiast swobodnie odetchnąć, zaczynamy się krztusić i dławić.

2. Jedzenie podczas mówienia

Mówiąc, pracujemy strunami głosowymi. Drgania, które wprawiają je w ruch, generuje powietrze wydychane z płuc. Jego wydostanie się, warunkuje z kolei, otwarcie nagłośni. Jednocześnie jedząc i mówiąc, zwiększamy prawdopodobieństwo nagłego przedostania się cząstki pokarmu, przez chrząstkę krtani dalej, do tchawicy. Słowem: zadławienia.

Zadławienie u osoby starszej — przyczyny

Starzenie się to naturalny proces, który dotyka wszystkich, ale u każdego przebiega nieco inaczej – w innym tempie i zakresie. Co w dużej mierze zależy zarówno od wypracowanych nawyków (w tym żywieniowych, związanych z aktywnością fizyczną czy nałogami), jak i indywidualnych uwarunkowań genetycznych.

Faktem jest jednak, że wraz z wiekiem starzeją się cały organizm – wszystkie układy i organy. Wskutek czego już u tzw. wczesnych seniorów (osób od 60 do 75 roku życia) rośnie ryzyko:

• porażeń nerwowych spowodowanych urazami (np. upadkiem),
• chorób neurologicznych (choroba Alzheimera czy Parkinsona, udaru mózgu).

Co z kolei może stanowić bezpośrednią przyczynę pojawienia się zaburzeń związanych z prawidłowym przełykaniem. Czyli dysfagią.

1. Dysfagia

• dysfagia dolna (przełykowa): utrudnione przechodzenie pokarmu PRZEZ przełyk.
• dysfagia górna (przedprzełykowa): utrudnione przechodzenie pokarmu DO przełyku.

U ludzi młodych i zdrowych dokładne pogryzienie, a następnie spokojne przełknięcie posiłku nie sprawia kłopotu; przebiega książkowo. W momencie, kiedy dochodzi do przełknięcia (np. kęsa pokarmu), chrząstka krtani, tzw. nagłośnia zamyka się i blokuje wejście do dróg oddechowych. Wskutek czego pokarm czy popita woda trafia przez przełyk wprost do żołądka.

Ludzie starsi ze zdiagnozowaną dysfagią nie są w stanie kontrolować ww. czynności. Z tego względu są o znacznie bardziej narażeni na zadławienie.

Zaburzenia związane z płynnym przełykaniem z reguły polegają na utrudnionym i niestety bolesnym przechodzeniu jedzenia, napojów, śliny czy leków z jamy ustnej – do gardła, przez przełyk do żołądka. Pomimo że pojawia się wraz z wiekiem, a pierwsze objawy związanego z nieprawidłowym przełykaniem mogą pojawić się w stopniu zauważalnym już od 60. roku życia.

Kto znajduje się w największej grupie ryzyka?

• osoby mające problemy z uzębieniem

Choroby przyzębia, brak zębów czy niewłaściwie dopasowana proteza powodują zaburzenia żucia, zwiększającym tym samym ryzyko zadławienia się.

• osoby, u których zdiagnozowano niedokrwienność

Kłopoty z przełykaniem wynikają również z niedokrwienia, np. wskutek zmian miażdżycowych obejmujących naczynia przewodu pokarmowego. Zanik gruczołów ślinowych i śluzowych utrudnia wydzielanie śliny, w efekcie uniemożliwiając płynne przełykanie.

• seniorzy z chorobą Parkinsona czy po udarze mózgu.
• osoby leżące, które przyjmują posiłki w pozycji półsiedzącej.

Jak rozpoznać zadławienie?

1. Zadławienie lekkie, częściowe, niezagrażające zdrowiu i życiu:

• utrudniony oddech,
• zaczerwienienie twarzy,
• poszkodowany samodzielnie oddycha, artykułuje dźwięki.

Przy zadławieniu lekkim górne drogi oddechowe (jama ustna, gardło, krtań, tchawica) są jedynie częściowo zamknięte przez ciało obce. Dopływ tlenu do płuc i z powrotem jest utrudniony, ale możliwy.

2. Zadławienie ciężkie, całościowe, zagrażające zdrowiu i życiu:

• uniemożliwiony oddech,
• zaczerwieniona skóra twarzy przybiera kolor siny,
• odkrztuszanie ciała obcego nie przynosi rezultatów,
• poszkodowany nie jest w stanie złapać tchu, oddychać, artykułować dźwięków.

W przypadku zadławienia ciężkiego górne drogi oddechowe są zupełnie zamknięte przez ciało obce. Oddychanie zaczyna sprawiać ogromne problemy, aż w końcu staje się niemożliwe. Poszkodowany dusi się, traci przytomność, a następnie przestaje oddychać.

Zadławienie – pierwsza pomoc

Przy zadławieniu lekkim zachęcaj do silnego kaszlu i… nic więcej nie rób. Wbrew pozorom spontaniczny kaszel świadczy o tym, że organizm podejmuje samodzielną próbę usunięcia ciała obcego. Reaguje naturalnie, prawidłowo (dopóki mięśnie oddechowe mają odpowiednią siłę kurczliwości i wytwarzają wysokie ciśnienie w klatce piersiowej). Ich sprawność spada wraz z wydłużającym się niedotlenieniem, dlatego, jeśli zauważysz, że objawy zadławienia lekkiego przechodzą w fazę cięższą, natychmiast zacznij udzielać poszkodowanemu pomocy.

1. U dorosłego 

• Zachęcaj do kaszlu.
• Jeśli to nie spowoduje usunięcia ciała obcego, pochyl go do przodu i wykonaj do 5 energicznych uderzeń nadgarstkiem w okolicę międzyłopatkową, stojąc za poszkodowanym.
• Jeśli to nie spowoduje usunięcia ciała obcego, stań blisko za poszkodowanym, pochyl go do przodu, przyłóż swoje splecione ręce w okolice nadbrzusza i dynamicznie uciskaj do 5 razy jego nadbrzusze (w okolicy połowy odległości pomiędzy pępkiem a końcem mostka).

Wykonując tzw. chwyt Heimlicha zwiększasz tłocznię brzuszną i ciśnienie w klatce piersiowej. Co w połączeniu z siłą kaszlu generowanego w górnych drogach oddechowych zwielokrotnia szansę usunięcia ciała obcego z dróg oddechowych.

Uwaga! Nie można stosować go u kobiet w ciąży, noworodków i niemowlaków.

• Jeśli te czynności nie spowodują usunięcia ciała obcego z dróg oddechowych, kontynuuj uderzenia w okolicę międzyłopatkową na przemian z uciśnięciami nadbrzusza w sekwencji: 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową, 5 uciśnięć nadbrzusza.

Jeśli poszkodowany straci przytomność:

• bezpiecznie ułóż go na ziemi i skontroluj oddech,
• wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112,
• rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową w sekwencji: 30 uciśnięć klatki piersiowej, 2 oddechy ratownicze.

2. U dziecka

• Zachęcaj do kaszlu.
• W przypadku nieefektywnego kaszlu wykonaj 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową. Niemowlę ułóż głową w dół na własnym przedramieniu, następnie wykonaj 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową.
• Jeśli uderzenia w okolicę międzyłopatkową są nieskuteczne, wykonaj uciśnięcia klatki piersiowej u niemowląt, a u dzieci starszych – uciśnięcia nadbrzusza (tzw. manewr Heimlicha).
• Kontynuuj powyższe czynności w sekwencji: 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową, 5 uciśnięć nadbrzusza do momentu wydalenia ciała obcego.

Jeśli dziecko straci przytomność:

• bezpiecznie ułóż go na ziemi i skontroluj oddech,
• wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112,
• rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową w sekwencji: 30 uciśnięć klatki piersiowej, 2 oddechy ratownicze.

Co zrobić, jeśli pierwsza pomoc przy zadławieniu nie przynosi rezultatu?

Nieskuteczna pierwsza pomoc to — wbrew pozorom — nie koniec walki o życie!

Użyj LifeVac.

• Przyłóż maskę do twarzy, obejmując nią usta i nos poszkodowanego.
• Przyciśnij rączkę urządzenia, kierując ją w stronę twarzy poszkodowanego.
• Pociągnij za rączkę – do siebie.

Co to jest LifeVac?

Urządzenie ssące opracowane w celu udrażniania dróg oddechowych u osoby zadławionej, gdy standardowy protokół pierwszej pomocy został zastosowany bez powodzenia.

LifeVac możesz w przypadku zadławienia u u (między innymi):

• kobiet w ciąży,
• dzieci (ważących ponad 18 kg),
• osób z chorobami przewlekłymi (np. dysfagią) i z dysfunkcją narządu ruchu,
• osób leżących, kiedy standardowa pierwsza pomoc w zadławieniach nie jest możliwa.

Jak działa LiveVac?

Urządzenie wytwarza siłę ssącą, generującą niemal 6-krotkie większe ciśnienie niż podczas uciskania klatki piersiowej i ponad 10-krotnie wyższe niż wskutek wykonania manewru Heimlicha. W ten sposób szybko wyprowadza ciało obce na zewnątrz, jednocześnie zapobiegając przesunięciu się go w głąb dróg oddechowych.

Czy LifeVac jest bezpieczny?

Tak, ponieważ nie zawiera elementów, które należy wprowadzić do jamy ustnej.  Używając go, nie uszkodzisz dziąseł, zębów, języka, podniebienia czy żeber poszkodowanego (do czego może dojść podczas masażu serca).

Urządzenie zostało sklasyfikowane jako Medical Deviced Class I, od 2016 r. posiada certyfikat zgodności CE zgodnie z dyrektywą EC 93/42/EWG Unii Europejskiej po zarejestrowaniu w 2015 r.

LifeVac w Polsce

9 sierpnia 2019 roku w Domu Pomocy Społecznej w Krakowie (ul. Krakowskiej 55) wykonano pierwszą w kraju skuteczną akcję ratunkową osoby zadławionej z wykorzystaniem LifeVac.

81-letnia podopieczna DPS Kraków zadławiła się. Będący na miejscu opiekun, po zastosowaniu standardowych procedur reanimacyjnych zgodnych z wytycznymi Europejskiej Rady Resuscytacji, zdecydował o użyciu urządzenia LifeVac, będącego na wyposażeniu DPS.

Dzięki zastosowaniu urządzenia ssącego udało się udrożnić drogi oddechowe poszkodowanej oraz przywrócić prawidłowy oddech. Stan poszkodowanej jest dobry, nie została hospitalizowana.

Nie jesteś w stanie przewidzieć, kiedy ktoś z Twoich bliskich zadławi się tak poważnie, że będziesz walczyć o jego życie. Musisz jednak mieć świadomość, że taka sytuacja może się zdarzyć każdego dnia, we własnym domu, np. podczas rodzinnego obiadu czy w trakcie zabawy z dziećmi – i odpowiednio się na nią przygotować. 

Znajomość pierwszej pomocy to podstawa, podobnie jak odpowiednie wyposażenie domowej apteczki. Warto uzupełnić ją o LifeVac, sprzęt ratujący życie w przypadku zadławień, z którego pomocą błyskawicznie udrożnisz drogi oddechowe zarówno dziecka, jak i osoby dorosłej, przywracając mu oddech.

Artykuł sponsorowany