TATA RZEŹBIARZ
Wystawa będzie prezentowana
od 7.12.2014 do 01.02.2015
w Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni.
Obejrzeć będzie można zabawki choinkowe Józefa Gosławskiego.
WYSTAWA NIETYPOWYCH PRAC ZNANEGO RZEŹBIARZA
Okres świąteczny stał się pretekstem do pokazania w Muzeum Rzeźby wyjątkowych eksponatów – blisko czterdziestu figurek-zabawek choinkowych zaprojektowanych i wykonanych przez artystę Józefa Gosławskiego (1908-1963). Był on jednym z czołowych polskich rzeźbiarzy i medalierów lat pięćdziesiątych, autorem monumentalnych rzeźb w przestrzeni miejskiej, miedzy innymi grupy alegorycznej Muzyka na warszawskim MDM-ie. Choć nie wszyscy znają dziś jego nazwisko, wielu z nas miało w ręku jego prace bite w milionowych nakładach – monety: 5zł z rybakiem, 10 zł z Kopernikiem, 100 zł z Mieszkiem i Dobrawą.
JÓZEF GOSŁAWSKI
Ten wyjątkowo utalentowany twórca był w młodości kształtowany przez kluczowe postaci polskiej sceny artystycznej dwudziestolecia międzywojennego: Xawerego Dunikowskiego, Tadeusza Breyera oraz Stanisława Szukalskiego. Dzięki prestiżowemu stypendium ukończył studia w Rzymie i spędził tam lata 1935-39. Tuż przed wojną wrócił do Polski, aby objąć stanowisko konserwatora w Zamku Królewskim w Warszawie. Niestety, większość jego dorobku z tego okresu – nadana z Włoch jako bagaż koleją – zaginęła. W latach powojennych restaurował kamieniczki na rynku w Kazimierzu Dolnym, a następnie przeniósł się do Poznania i podjął prace w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych. W roku 1950 został z uczelni usunięty z powodów ideologicznych. Aby utrzymać powiększającą się rodzinę przeprowadził się do Warszawy, gdzie wykonywał zamówienia państwowe oraz uczestniczył w konkursach na projekty pomników. Zrealizował monument Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli i Adama Mickiewicza w Gorzowie Wielkopolskim. Projektował też liczne medale.
TWÓRCZOŚĆ „UDOMOWIONA"
Od roku 1953, Józef Gosławski zaczął tworzyć prezentowane na wystawie w Królikarni papierowe postaci przeznaczone do zawieszenia na choince. Choć córki rzeźbiarza – Anna i Bożena – przez cały rok mogły swobodnie przychodzić i obserwować go w pracowni, ze szczególnym sentymentem wspominają okres przedświąteczny, gdy ojciec odkładał pracę nad oficjalnymi zleceniami i w ich asyście przygotowywał kilka kolejnych figurek. Nie miał wiele materiałów do dyspozycji, ale dzięki bogatej wyobraźni świetnie sobie radził konstruując mini-rzeźby z brystolu, kolorowych papierków, ścinków tkanin, orzeszków laskowych, wydmuszek, wykałaczek i drucików. Obrócony na drugą stronę karton introligatorski stawał się imitacją skóry słonia, sklepowy papier do zawijania ryb nadawał kolor i fakturę wielbłądom, a wzorzyste francuskie próbki opakowań mydeł, które jego żona Wanda dostała z zagranicy od koleżanki, zamieniały się w szykowne, bogate stroje. Artysta przy tym nie zdawał się na przypadek – każda postać była wcześniej starannie zaprojektowana.
FIGURKI
Choć w tamtym czasie własnoręczne tworzenie dekoracji świątecznych było popularne, misterne eksponaciki prezentowane na wystawie wyróżnia nieskrępowana wyobraźnia, a także wyraźny ślad ręki artysty rzeźbiarza. Poza niezbyt liczną grupą postaci i motywów dobrze znanych ze świątecznych tradycji – szopką, św. Mikołajem, aniołami czy figurkami Trzech Króli – większość stanowią przedstawienia ludzi i zwierząt bardzo luźno związane z tą tematyką. Są to postacie legendarne (Pan Twardowski na księżycu, Krak) i historyczne (Stefan Batory, Janosik), a także przedstawiciele różnych krain geograficznych – od Podhala po Indie. W każdym przypadku ich identyfikacja jest bardzo łatwa, ponieważ figurki w klarowny sposób odwołują się do znanych świeckich i religijnych tradycji ikonograficznych. Są dziełem wnikliwego obserwatora – zaskakują dystansem, poczuciem humoru i trafnością portretowania różnorodnych typów ludzkich (oraz zwierzęcych, czego przykładem jest sugestywna mimika wielbłądów). Przemyślany detal wymagał szczególnej staranności – twórca pieczołowicie dobierał nawet kształt orzecha z którego wykonywał głowę tak, aby odpowiadała zamierzonym rysom twarzy. Niewątpliwie zabawki choinkowe służyć mogły za pretekst (lub ilustrację) opowieści wzbogacających wiedzę malutkich panien Gosławskich o świecie, historii i kulturze.
ZABAWKI CHOINKOWE JAKO RZEŹBY
Przyglądając się uważnie prezentowanym ozdobom, możemy prześledzić rozwój estetyki tego „gatunku artystycznego". Jedne z najwcześniejszych postaci – Trzej Królowie – to proste stożkowate formy z doklejonymi nakryciami głowy i dłońmi. Każde kolejne święta stawały się pretekstem do tworzenia coraz bardziej rozbudowanych i skomplikowanych figur – z pełnoplastyczną głową, szeroko rozłożonymi rękoma lub charakterystycznymi atrybutami. Gesty postaci nabierały teatralnej wyrazistości i były projektowane pod kątem wzajemnych relacji lub anegdoty rozgrywającej się na choince. Stąd roztańczone pozy górali czy Hiszpanów albo kogut uchwycony w pościgu za kurką. Po przeszło pół wieku zabawki choinkowe Gosławskiego są nie tylko wzruszającą pamiątką rodzinną, lecz także świadectwem stylu swojej epoki. Z jednej strony ich forma, kolorystyka, a nawet materiał są logiczną kontynuacją poszukiwań podejmowanych w dwudziestoleciu międzywojennym: zainteresowania kulturą ludową Zofii Stryjeńskiej, wzornictwa Warsztatów Krakowskich czy papieroplastyki Jana Kurzątkowskiego. Z drugiej strony jednak w bryle i linii postaci widać charakterystyczną lekkość i elegancję dojrzewającej nowoczesności, która w pełni rozkwitła we wzornictwie przemysłowym lat sześćdziesiątych. Dla współczesnego widza zastosowane przez Gosławskiego odważne zestawienia barw i wzorów mogą wydawać się mało jaskrawe i przygaszone. Wprawne oko dostrzeże także niedoskonałości, takie jak ślady po zżółkniętym ze starości kleju czy słabo zaostrzonych nożyczkach. Wszystko to traci na znaczeniu, gdy przyglądając się detalom wykonania zabawek, dostrzeżemy z jaka starannością, zaangażowaniem i czułością artysta wycinał i przyklejał najdrobniejsze detale – usta Hiszpanek, kropkę bindi na czole Hinduski czy gwiazdkę na lunecie astronoma.
Wprowadzając ozdoby choinkowe Gosławskiego do Muzeum Rzeźby, pragniemy przede wszystkim pokazać je jako fascynujące formy przestrzenne. Tym ciekawsze i bardziej zajmujące, że tworzone z całkiem niemuzealną intencją.
Zapraszamy do wspólnej zabawy i życzymy Wesołych Świąt i Szczęśliwego 2015 roku!
zespół Muzeum Rzeźby w Królikarni
Zespół Królikarni chciałby złożyć szczególne podziękowania pani Annie Rudzkiej, za wspaniałą inicjatywę i życzliwą pomoc przy organizacji wystawy. Jej wieloletnia troskliwa opieka nad pracownią oraz spuścizną ojca – rzeźbiarza Józefa Gosławskiego jest wspaniałym, godnym naśladowania przykładem.
WARSZTATY
Jeśli oglądając nasza wystawę, nabiorą Państwo ochoty na wypróbowanie swych sił w dziedzinie „rzeźby choinkowej", przez cały czas trwania wystawy będzie czekał na Państwa roboczy stół suto zastawiony materiałami podobnymi do tych, których używał Gosławski kreując bajroniczne światy dla swoich córeczek. Znajdą Państwo na nim wzorzyste papiery, dżety, sreberka, świecidełka, gadżety i bibeloty gotowe przeobrazić się w cudowne choinkowe ozdoby.
A jeśli lubicie Państwo pracę pod okiem doświadczonych twórców zapraszamy na specjalne warsztaty:
Choinkowych ozdób retro-czar – warsztaty tworzenia nietypowych ozdób choinkowych
7.12.2014, godziny 12.00 – 14.00
Opakowanie to połowa sukcesu – własnej roboty papiery do pakowania prezentów
21.12.2014, godziny 12.00 – 14.00
Pan Twardowski leci na papierowy księżyc – warsztaty animacji filmowej
11.01.2015, godziny 12.00 – 14.00
