W krajach o wysokim stopniu rozwoju cywilizacyjnego wady postawy występują powszechnie, natomiast choroby zwyrodnieniowo – wytwórcze układu kostno-stawowego u osób dorosłych stanowią ważny problem leczniczy i ekonomiczny. Według badań 50 – 70% dzieci ma zaburzenia statyki ciała, z czego jednym z najczęściej obserwowanych wad stanowią stopy płaskie oraz płasko – koślawe.
Cykl przemian ewolucyjnych populacji ludzkiej, w tym osiągnięcie spionizowanej postawy ciała, a także postęp cywilizacyjny prowadzący do zmniejszenia się spontanicznej aktywności ruchowej przyczyniają się do licznych, w tym również negatywnych zmian wartości biologicznych człowieka. Jedną z dalszych konsekwencji tych zmian jest ciągły wzrost dzieci z wadami postawy ciała, a co za tym idzie licznych ich następstw.
Wśród najczęściej wymienianych przez wielu autorów przyczyn powstawania wad postawy, w tym także zaburzeń statycznych kończyn dolnych jest znaczne ograniczenie aktywności ruchowej, siedzący tryb życia, stosowanie niewłaściwego obuwia, nadwaga, obniżone napięcie mięśniowe, nadmierne przeciążenie szkolnym tornistrem, przyjmowanie nieprawidłowych pozycji, a także nieprawidłowe ustawianie stóp .
Każde dziecko rozwija się w inny sposób. Czynniki uwarunkowane genetycznie, do których należy między innymi płeć i rasa są przekazywane dziecku wraz z kodem genetycznym od rodziców, określane są więc, jako endogenne czynniki rozwojowe. Z kolei nawyki ruchowe, żywieniowe, higieniczne, wielkość obciążeń wysiłkiem fizycznym itp. należą do egzogennych czynników, czyli środowiskowych.
Stopa jest bardzo ważnym narządem w organizmie każdego człowieka. Odgrywa istotną rolę w procesie lokomocji stanowiąc ogniwo, które kontaktuje się z podłożem [109]. Stopa ludzka stanowi część statyczno-dynamiczną narządu ruchu. Z jednej strony jest elementem podporowym, który w warunkach statyki umożliwia zrównoważenie ciała w położeniu przestrzennym, natomiast z drugiej strony spełnia rolę mechanizmu napędowego nadającego ciału propulsję w trakcie poruszania się.
Ze względu na fakt, iż stopa stanowi jedno z ogniw w proprioceptywnym łańcuchu kinetycznym człowieka, zaburzenie funkcji i ukształtowania poszczególnych segmentów stopy poprzez uruchamiane indywidualnie mechanizmy kompensacyjne, może prowadzić do powstawania powikłań w innych elementach narządu ruchu człowieka. Dlatego wskazana jest edukacja rodziców w zakresie zasad ergonomii oraz znaczenia ich przestrzegania dla właściwego fizycznego rozwoju dziecka, ponieważ dbanie o dobrą wydolność stóp, zapobieganie ich deformacjom poprzez między innymi prawidłowe ćwiczenia oraz noszenie odpowiedniego obuwia wpływa pozytywnie na kształtowanie prawidłowej budowy całego ciała.
Istotną rolę postępowania wyrównawczo – korekcyjnego odgrywają ćwiczenia, dzięki którym uzyskuje się zwiększenie siły mięśniowej i ruchomości w stawach, a także wyrobienie właściwego nawyku prawidłowej postawy ciała, w tym także prawidłowego obciążania stóp. Aktywność fizyczna może zlikwidować wadę, zahamować jej dalszy rozwój, a tym samym przywrócić prawidłową postawę oraz prawidłowe obciążenie stóp. Jednak, w sposób szczególny u dzieci, niekontrolowane, a także nieprawidłowe dozowanie ćwiczeń może spowodować pogłębienie istniejącej już nieprawidłowości.
Działania profilaktyczne przeciw ewentualnemu wystąpieniu nieprawidłowości związanej z obniżonym sklepieniem stóp powinny obejmować dbałość o prawidłową masę ciała, noszenie odpowiedniego obuwia, unikania długotrwałego stania, jak również dbałość o aktywność ruchową.
Zasady służące prawidłowemu rozwojowi stóp powinny być już stosowane we wczesnym dzieciństwie. Stopa niemowląt jest bardzo ruchliwa, szczególnie palce, dlatego szkodliwe jest krępowanie stóp małego dziecka wąskimi i ciasnymi śpiochami oraz bucikami. Wskazane jest, aby małe dziecko miało możliwość bawienia się własnymi stopami.
W początkowym okresie chodzenia w domu dziecku powinno zakładać się obuwie miękkie, lekkie oraz elastyczne, a na spacer buty z cholewką sięgającą powyżej kostki, ale zapewniające prawidłowe funkcjonowanie stóp, z zachowaniem wszystkich faz chodu.
Szkodliwe jest zbyt wczesne chwytanie dziecka za ręce i pomaganie w ten sposób w inicjowaniu wstawania oraz zachęcania do wykonywania pierwszych kroczków. Nie należy przyspieszać procesu stawiania dziecka na nóżki, ponieważ w ten sposób zapobiegamy deformacji stóp wynikających ze zbyt wczesnych obciążeń. Wskazane jest, aby dziecko chodziło boso po miękkim podłożu, takim jak np. piasek i trawa, a także zapewnienie stopom dziecka możliwości obszernych ruchów. Należy dbać o zachowanie właściwej masy ciała dziecka, gdyż nadmierne obciążanie stóp prowadzi do upośledzenia funkcji statyczno-dynamicznej, przeciążenia sklepienia podłużnego, jak również sklepienia poprzecznego stopy.
Autor: dr n. med. Elżbieta Binek
Artykuł sponsorowany
***
Dr n. med. Elżbieta Binek w dniu 19 września br. w godz. 10:30-12:30 poprowadzi bezpłatny warsztat dla rodziców pt. „Potrzeby malucha. O prawidłowej pielęgnacji niemowlaka i wspieraniu rozwoju”. Warsztat odbędzie się w sali zabaw FIGLARIUM na ternie Centrum Handlowego MARYWILSKA 44 w Warszawie.
Podczas warsztatu uczestnicy dowiedzą się m.in.:
- jak właściwie i bezpiecznie podnosić i odkładać dziecko;
- jakie są prawidłowe pozycje noszenia;
- jak obracać niemowlaka podczas przebierania oraz prawidłowo i umiejętnie zmienić pieluszkę i ubranie;
- jak karmić i prawidłowo ułożyć dziecko po karmieniu by kontrolować pozycję jego głowy;
- jak odpowiednio stymulować dziecko i w co bawić się z niemowlakiem, aby wspierać jego rozwój;
- jakimi zasadami kierować się podczas zakupu obuwia dla dziecka.
***
Udział w warsztacie jest bezpłatny – wymagana jest wcześniejsza rejestracja mailowa pod adresem: fajnyczasmamy@marywilska44.com. Organizatorem warsztatu jest spółka MARYWILSKA 44, właściciel Kompleksu Handlowego MARYWILSKA 44 na warszawskiej Białołęce.
dr n. med. Elżbieta Binek
Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, gdzie ukończyła studia magisterskie na kierunku fizjoterapia oraz studia doktoranckie na Wydziale Lekarskim. Od wielu lat specjalizuje się w fizjoterapii pediatrycznej. Jest certyfikowanym terapeutą metod: NDT Bobath dla dzieci, metody Vojty, PNF Basic, Kinesiology Taping oraz instruktorką masażu Shantala. Inicjatorka powstania ośrodka rehabilitacyjnego dla dzieci, w którym pacjenci objęci są wieloprofilową i kompleksową opieką. Autorka specjalistycznych artykułów medycznych dot. m.in. prawidłowego rozwoju stóp dziecka. Wykładowczyni akademicka i uczestniczka wielu konferencji oraz szkoleń z zakresu najnowocześniejszych metod fizjoterapeutycznych i rehabilitacji. Ekspertka medyczna „Pytania na śniadanie” TVP2 oraz magazynu poradnikowego „Mamma Mia” w stacji Polsat Rodzina.
