Prawidła życia. Recenzja

Skończyłam czytać "Prawidła życia", ale książka nie powędrowała z powrotem na półkę. A przecież zwykle tak bywa. Żegnamy się z bohaterami, a na lekturze zaczyna osiadać kurz. Z "Prawidłami…" jest inaczej. Można do nich stale wracać, otwierać w dowolnym miejscu, wczytywać się jeszcze raz w zdania i na nowo poznawać ich sens. Skupiają się one na tym, co najważniejsze – na emocjach i uczuciach. Choć światy dorosłych i dzieci różnią się od siebie, to Korczak nie oddziela ich grubą kreską. Wręcz odwrotnie. Dąży do ich poznania, zrozumienia i połączenia w spójną całość, zachęcając do tego samego odbiorców lektury.

Podmiotowe traktowanie dziecka – to podstawowe przesłanie tej książki.

"Prawidła życia nie nawołują do dyscypliny czy bezwzględnego posłuszeństwa. Nie utrwalają starych hierarchicznych porządków świata dzieci i dorosłych. Prawidła życia budują raczej nowy ład między pokoleniami oparty na szacunku do dzieci i dorosłych, na wzajemnym zrozumieniu, dialogu, harmonii i szukaniu własnych dróg ku przyszłości i prawdzie" – czytamy we wstępie książki.

„Prawidła życia” ukazały się po raz pierwszy pod koniec 1929 roku. Janusz Korczak miał już za sobą doświadczenie pracy w Domu Sierot i bogatą praktykę pedagogiczną. Jego obserwacje, spostrzeżenia, rozmowy z podopiecznymi – to wszystko znalazło odzwierciedlenie w lekturze. Z okazji obchodów Roku Janusza Korczaka (2012 r.) książka znów została wydana.

O prawidłach mogą posłuchać zarówno dzieci, jak i dorośli.

Co znajdziemy w lekturze? Z pozoru – proste stwierdzenia, odnoszące się do codzienności. Mają one jednak ponadczasowy charakter i głębokie przesłanie. Z powodzeniem można je przenieść na dowolny grunt i pod dowolny adres. W relacji dorosły – dziecko i w kwestii wychowania pewne sprawy pozostają bowiem uniwersalne. Przeczytamy więc tutaj o tym, czym jest dom i jak różnie potrafi być w różnych domach. O ludziach bogatych i ubogich. O zachowaniach dorosłych wobec dzieci i o tym, jak one wyglądają w oczach naszych pociech. O zdolnościach, wadach, zaletach. O zdrowiu. "Wiem, że są dzieci, które cierpią z braku opieki, ale są i takie, którym nadmierna opieka przynosi szkodę(…) – zauważa Korczak. Jego opowieść dotyka dziecięcej codzienności, tej na podwórku, w ogrodzie, na ulicy czy w szkole. To, co jest charakterystyczne w tej lekturze, to uważne zgłębianie różnic międzyludzkich i dostrzeganie ich w prostych, zwyczajnych sytuacjach. Przykładowo, Korczak zauważa, że dorośli inaczej odpoczywają niż dzieci, a dzieci też różnią się w podejściu do rozrywki, np. dla jednego czytanie książki będzie przyjemnością, a drugiego przymusem, ciężką i męczącą pracą.

Jego refleksje są wnikliwe, dokładne i wyważone, zawsze jest w nich miejsce na analizę różnych wariantów i trudnych decyzji oraz na indywidualne podejście. Obraz nie zawsze jest biało-czarny, jak to w życiu. Janusz Korczak uczy wrażliwości na otaczający świat, akceptacji dla innych osób, a jednocześnie mówi wprost o tym, co jest niewłaściwe, czego nie robić, co może być krzywdzące i niesprawiedliwe.
Zrozumieć emocje i myśli drugiej osoby – to sztuka i wyzwanie, których wagę jeszcze bardziej uświadamiamy sobie po lekturze "Prawideł…". Książka nie zniechęca jednak do podjęcia tego trudnego zadania. Wręcz przeciwnie. Korczak – w prosty, a jednocześnie obrazowy sposób – pokazuje, jak wielką wartość ma rozmowa, pielęgnowanie relacji, wsłuchiwanie się w to, co mówi do nas mały człowiek, otwieranie się na jego potrzeby, okazywanie szacunku, bycie uważnym. Książka "Prawidła życia" niesie cenne wskazówki i jest dla rodziców swego rodzaju drogowskazem. Myślę, że każdy, kto chce mądrze wychowywać dzieci, powinien zapoznać się z przesłaniem Korczaka.

Katarzyna Klimek-Michno

Prawidła życia