Dzieci w przedszkolu przygotowują się do nauki czytania i pisania podczas zabaw, zajęć, sytuacji edukacyjnych. Natomiast intensywnie uczą się tych umiejętności w pierwszym roku edukacji szkolnej. Dla każdego dziecka dobrze przygotowanego do szkoły w zakresie czytania i pisania nabywanie tych umiejętności nie będzie trudne.
O sposobie uczenia dzieci czytania i pisania
Czytanie to rozpoznawanie, identyfikowanie a także sensowne łączenie liter drukowanych lub pisanych. Pisanie natomiast to kodowanie informacji za pomocą tych samych symboli.
Sposobów uczenia dzieci czytania i pisania jest wiele, ale najczęściej stosowanym schematem jest:
– zwrócenie uwagi na znajdujący się w oglądanej przez dziecko książeczce napis ( zdanie) np. To lis;
– dokonanie analizy zdania, czyli wyodrębnienie wyrazu, w którym występuje nowa litera. Tym razem będzie to wyraz lis;
– określenie, jaką głoskę słyszy na początku słowa, na końcu i w środku w słowa lis;
– zidentyfikowanie nowej głoski i litery, w tym przypadku jest to „l”;
– poznawanie kształtu nowej litery „l” poprzez kojarzenie wyodrębnionej głoski i litery za pomocą, której można ją oznaczyć ( kodować);
– pisanie palcem poznanej litery w powietrzu, na zaparowanej szybie, piasku, ołówkiem na papierze po zakropkowanym śladzie a następnie w linijkach zeszytu. Ten proces powoduje silne skojarzenie brzmienia głoski z kształtem jej znaku – literą;
– włączanie zbitki głoska – litera do wyrazu, wyrazu do zdania a zdania do opowiadania.
Dzieci czytają i piszą tak, jak mówią, dlatego niezwykle ważne jest poprawne i czyste wybrzmiewanie głosek. Przygotowując je do nauki czytania i pisania należy zadbać o to, aby:
– mówiły poprawnie pod względem artykulacyjnym. Dzieci z wadami wymowy muszą być pod opieką logopedy a przed pójściem do szkoły wady te powinny być skorygowane poprzez odpowiednie ćwiczenia;
– swobodnie wypowiadały się w rozwiniętej i uporządkowanej formie. Dzieci idące do szkoły mają mieć bogate słownictwo i powinny przestrzegać podstawowych zasady kultury słuchania i mówienia. Oznacza to, że muszą zadbać o to, aby były rozumiane przez innych a także starały się słuchać tego, co mówią inni;
– miały dobrze rozwiniętą percepcję słuchową, w tym także słuch fonematyczny ( fonemowy). Jest on ważnym wskaźnikiem dojrzałości dziecka do nauki czytania i pisania i polega na zdolności do różnicowania głosek w wypowiadanych i słyszanych słowach;
– umiały dostrzec, jaki kształt ma poznawana litera i go zapamiętać. Dobrze rozwinięta spostrzegawczość i pamięć wzrokowa jest niezbędna w początkowej nauce czytania i pisania. Każde dziecko w krótkim czasie ma zapamiętać prawie 200 znaków graficznych w tym wszystkie litery małe i wielkie w wersji pisanej i drukowanej oraz cyfry (znaki graficzne liczb), znaki działań oraz stosowane w edukacji reprezentacje graficzne (uproszczone rysunki, grafy, drzewka, tabelki).
– potrafiły odwzorować litery, nie pomijając ani jednego szczegółu. Do tego potrzebna jest bardzo dobra sprawność rąk oraz współpraca ręki i oka w obrębie ruchów dłoni i palców. Niezaspokojona potrzeba ruchu, wyręczanie dzieci w prostych czynnościach sprawia, że sporo z nich charakteryzuje się niezbornością ruchową całego ciała w tym niezręcznością manualną;
– nie miały większych kłopotów z koordynowaniem czynności rąk pod kontrolą wzroku od strony lewej do prawej. Podczas czytania wodzi się wzrokiem po szeregach liter tworzących słowa, zaczynając od strony lewej do prawej. Podobnie jest w pisaniu. Piszący musi jednocześnie prowadzić wzrok i organizować sensownie skomplikowane ruchy ręki od lewej do prawej strony;
Oprócz tych wymienionych przeze mnie zagadnień są jeszcze inne odgrywające również ważną rolę. Do nich należy interesowanie się czytaniem i pisaniem a także rozumienie sensu kodowania i dekodowania. Chodzi tu o motywację i większą podatność do nauki czytania i pisania.
Co dziecko kończące przedszkole ma wiedzieć i umieć w zakresie przygotowania do czytania i pisania?
Dziecko rozpoczynające naukę w klasie pierwszej ma:
– określać kierunki oraz miejsca na kartce papieru i rozumieć sens poleceń typu: Narysuj kółeczko w prawym górnym rogu kartki ……, Rysuj szlaczek, zaczynając od lewej strony kartki….;
– uważnie patrzeć, aby rozpoznać i zapamiętać to, co jest przedstawione na obrazkach;
0
-interesować się czytaniem i pisaniem oraz ma być do tego dobrze przygotowane;
– interesować się książkami, słuchać opowiadań, baśni itp. oraz rozmawiać na ich temat;
– układać krótkie zdania, dzielić je na wyrazy, wyrazy na sylaby oraz wyodrębniać głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej;
– rozumieć sens informacji podanych w formie uproszczonych rysunków oraz innych symboli, a także odczytywać krótkie podpisy pod obrazkami, napisy na szyldach itp.
O współpracy z rodzicami nad przygotowaniem dzieci do nauki czytania i pisania
Rodzice chętnie włączają się w proces przygotowania dziecka do szkoły. Na pewno w rozmowie z nimi należy podkreślić te obszary edukacyjne, w których dziecko i jest już dobrze przygotowane i nie ukrywać tych, w których sobie jeszcze nie radzi. Koniecznie należy w przystępny sposób wyjaśnić im, co i jak mają robić, aby pomóc swojemu dziecku w lepszym przygotowaniu do szkoły. Jeżeli do podejmowanych działań niezbędne są pomoce dydaktyczne to dobrze jest je wypożyczyć, aby atrakcyjność i skuteczność wspólnych zabaw i ćwiczeń była wyższa.
Rodzicom należy również szczegółowo powiedzieć, co ich dziecko musi umieć, żeby nauka czytania i pisania w klasie pierwszej była przyjazna. Nauczycielka ma też interesować się podjętymi przez rodziców działaniami i pytać o postępy i napotykane trudności. Ponadto wspomagać ich w pracy z dzieckiem służąc radą, pomocą a także przykładem. Podczas rozmów z rodzicami zawsze należy wzbudzać nadzieję, że to dzięki wspólnej pracy nauczyciela i rodziców jest zdecydowanie lepiej i są widoczne postępy. Będzie to czynnik motywujący do kontynuowania zajęć, zabaw i ćwiczeń w domu.
Na zakończenie koniecznie należy przekonać rodziców do głośnego czytania dzieciom, (choć przez pół godziny dziennie), gdyż jest to znakomity sposób rozwijania dziecięcego umysłu, budzenia motywacji do nauki oraz kształtowania zainteresowań czytelniczych. W przedszkolu lub w szkole można zorganizować wypożyczalnię książeczek, co pomoże rodzicom w zorientowaniu się w literaturze dziecięcej.
Ewa Zielińska – wieloletnia nauczycielka wychowania przedszkolnego. Współautorka programów edukacyjnych, publikacji dla nauczycieli, pakietów pomocy i zabawek edukacyjnych dla dzieci oraz artykułów dla rodziców.