W dniu 24 lutego 2009 w siedzibie Warszawskiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich odbyło się spotkanie z cyklu „Rozmowy na biegunach” – tematem spotkania było Książkowe Pogotowie Ratunkowe.
Spotkanie zainaugurowało ogólnopolską dyskusję na temat akcji Książkowe Pogotowie Ratunkowe, przedstawione zostały ogólne założenia, kierunki rozwoju akcji, a zostały pierwsze propozycje książek do listy książek rekomendowanych przez Książkowe Pogotowie Ratunkowe.
Spotkanie poprowadziły organizatorki akcji – Małgorzata Zaremba i Dorota Suwalska (Stowarzyszenie Pisarzy Polskich), Kamila Waleszkiewicz (portal MiastoDzieci.pl), Iwona Hardej (portal Bromba.pl), Marta Lipczyńskia-Gil (Kwartalnik Ryms), przedstawicielka patrona „Rozmów na biegunach” Ewa Świerżewska (Qlturka.pl) oraz przedstawicielka honorowego patrona akcji Książkowe Pogotowie Ratunkowe Maria Kulik (Polska Sekcji IBBY).
Na spotkanie przybyli liczni sympatycy dobrej książki dla dzieci w tym wybitna literaturoznawczyni i pisarka profesor Joanna Papuzińska, autorzy książek dla dzieci Agnieszka Frączek, Liliana Bardijewska, Małgorzata Strzałkowska, Hanna Kowalewska, i Tomasz Trojanowski oraz osoby pracujące, na co dzień z dziećmi w przedszkolach, bibliotekach, psychologowie i pedagodzy.
Czym jest Książkowe Pogotowie Ratunkowe?
Książkowe Pogotowie Ratunkowe to akcja skierowana do osób dorosłych pracujących z dziećmi – rodziców, nauczycieli, bibliotekarzy, psychologów i pedagogów. Książkowe Pogotowie Ratunkowe będzie służyło pomocą osobom zainteresowanym w szybkim znalezieniu odpowiedniej dla danego dziecka książki poruszającej tzw. „trudny temat”.
Zadaniem, jakie wyznaczyli sobie organizatorzy akcji jest stworzenie ogólnodostępnej listy książek poruszających trudne tematy oraz promocja najlepszych z nich. Lista książek Książkowego Pogotowia Ratunkowego będzie nie tylko listą tytułów, ale również listą szczegółowych i wszechstronnych recenzji książek rekomendowanych przez Książkowe Pogotowie Ratunkowe. Rekomendacje Książkowego Pogotowia Ratunkowego będą podzielone na dwie listy: lista książek beletrystycznych (tzw. literatura wysoka) oraz lista książek terapeutycznych i poradnikowych. Książki na obu listach będą uszeregowane będą w kategoriach wiekowych oraz podkategoriach problemowych.
Podczas spotkania organizatorzy akcji podkreślali, że mówiąc o wieku dziecka nie mają na myśli sztywnego podziału na lata życia, lecz na tzw. wiek rozwojowy. Wobec czego książki rekomendowane na listach Książkowego Pogotowia Ratunkowego będą przyporządkowane do wieku przedszkolnego, szkolnego oraz pierwszych etapów okresu dojrzewania. Każde dziecko rozwija się w swoim tempie. Rozwój emocjonalny oraz rozwój samoświadomości oraz przekraczanie progu dorosłości rozwijają się u każdego człowieka indywidualnie. Niektóre dzieci dojrzewają fizycznie i psychicznie mając lat szesnaście, a niektóre mając lat dwanaście, dlatego też organizatorzy nie chcą tworzyć sztucznych podziałów na lata życia dziecka.
Podczas spotkania pojawiły się również zarzuty wobec akcji mówiące o tym, że zarzucenie dziecka książkami mówiącymi o śmierci może wywołać traumę i spowodować problem natury emocjonalnej. Organizatorzy wyjaśniali, że nie takie jest zadanie akcji, by narzucać wszystkim dzieciom czytanie książek poruszających trudne tematy. Nie o to chodzi by stworzyć obowiązkowy kanon książek dla każdego dziecka, lecz o to by stworzyć podręczną apteczkę, pierwszą pomoc literacką w sytuacjach trudnych dla dziecka z punktu psychologicznego. Już sama nazwa akcji podpowiada, że książki rekomendowane przez organizatorów akcji są swoistymi lekarstwami, czy środkami pomocniczymi, bo przecież po pogotowie dzwonimy, gdy jest taka potrzeba, a nie na co dzień.
Profesor Joanna Papuzińska w rekomendując książki poruszające trudne tematy mówiła o tym, że z jej punktu widzenia ważne jest, by akcja Książkowe Pogotowie Ratunkowe wskazywała książki poruszające problemy trudne z punktu widzenia dziecka, takie których dorośli często nie dostrzegają. Sama chętnie rekomendowała książki, które problemów nie rozwiązują lecz je przed człowiekiem stawiają. Często wystarczy, by książka dziecku towarzyszyła, przynosiła ulgę, pokazywał mu, że nie jest samotne, że takie problemu jak jemu się przytrafiają, spotykają również innych. Rekomendowała również książki, w których problem przetransponowany jest poprzez metaforę. Nie jest pokazany w sposób dosłowny.
Prezes Polskiej Sekcji IBBY Maria Kulik mówiła o tym, że jej zdaniem wśród książek poruszających trudne tematy wyróżniłaby tzw. literaturę prewencyjną. Literaturę traktującą np. o odwadze cywilnej – odwadze przeciwstawienia się niewłaściwym, złym zachowaniom w najbliższym otoczeniu. Uważa że społeczeństwo za mało uwagi przykłada do książek „oswajających świat”.
Marta Lipczyńska-Gil (Kwartalnik „Ryms”) prezentowała książkę mówiącą o śmierci głównie poprzez ilustrację. Śmierć pokazana małemu dziecku nie musi przerażać. W książce „Gęś, śmierć i tulipan” śmierć jest uśmiechnięta, w długim, ciepłym płaszczu w kratkę i w kapciach, ma pewne zadanie do wykonania, ma swoją rolę w życiu. Jeden z tytułowych bohaterów – tulipan – nie pojawia się ani razu w treści książki. Co potwierdza akt iż współcześnie ilustracja w książce przeznaczonej dla małego dziecka spełnia tak samo ważną funkcję, jak treść książki.
Przy okazji omawiania tej książki wypłynął na światło dzienne problem braku znawców, fachowców, którzy potrafiliby ocenić współczesną ilustrację książki dziecięcej. Brakuje odpowiedniej zrozumiałej dla ogółu społeczeństwa nomenklatury, która pozwalałaby na dyskurs nad ilustracją w książkach dla dzieci. Na studiach kształcących plastyków, czy przyszłych ilustratorów (chociażby na Akademii Sztuk Pięknych) nie ma zajęć z psychologii dziecka.
Iwona Hardej z portalu www.bromba.pl mówiła o tym, iż trudny temat śmierci pomijany jest we współczesnych podręcznikach. Czyżby wg współczesnego szkolnictwa (począwszy od lat pięćdziesiątych XX w.) ludzie przestali umierać? Małgosia Zaremba wspominała o tym, że wydawcy podręczników unikają jak ognia nawet słów takich jak „smutek” ograniczając niejako życie dziecka tylko do zabawy, nauki i zasad zachowania bezpieczeństwa.
Ewa Świerżewska (qlturka.pl) zauważyła, że dziś w czasopismach kobiecych, czy pismach skierowanych do rodzica książek się nie recenzuje, książki się poleca.
Krystyna Lipka-Sztarbałło, która na pierwszym spotkaniu z cyklu „Spotkania na biegunach” zgłosiła zapotrzebowanie istnienia bazy z informacjami dotyczącymi książek problemowych, mówila o tym że jako twórca i odbiorca zarazem, widzi ogromną potrzebę stworzenia systemu informacyjnego umożliwiajacego świadomy wybór książek których zarówno forma jak i treść jest adekwatna do wieku adresata.
Uczestniczki spotkania m.in. wychowawczyni jednego z warszawskich przedszkoli Barbara Gburczyk mówiła o tym, że informacjach o książkach brakuje danych dotyczących ilości stron, ilości ilustracji w książce, sposobu ich rozmieszczenia, ilości tekstu na stronie, jakości, grubości papieru… Nie znając tych danych i nie widząc książki nauczycielowi bardzo trudno jest zdecydować się na zakup.
Na spotkanie przybyli również reporterzy z telewizji POLSAT – za co serdecznie dziękujemy – relacja ze spotknia w sobotę bądź niedzielę (28 lutego lub 1 marca) w Wydarzeniach o godzinie 18:50.
Więszość osobób, które licznie przybyły na spotkanie uważa, że akcja Książkowe Pogotowie Ratunkowe jest polskiemu społeczeństwu potrzebna.
ZAPRASZAMY WSZYSTKICH CZYTELNIKÓW MIASTADZIECI.PL DO ZGŁASZANIA SWOICH KSIĄŻKOWYCH KANDYDATUR DO LISTY !!! KONKURS KSIĄŻKOWE POGOTOWIE RATUNKOWE
Książkowego Pogotowia Ratunkowego informacje ogólne
Akcję Książkowe Pogotowie Ratunkowe patronatem medialnym objęły:
Kwartalnik o książkach dla dzieci i młodzieży www.ryms.pl
na stronach bajarki będą dostepne wszystkie książki rekomendowane przez Książkowe Pogotowie Ratunkowe
Książkowe Pogotowie Ratunkowe poleca Państwu artykuł pani Ewy Grudy pt.
"Biblioteczka pierwszej pomocy. Ważne sprawy dziewcząt i chłopców w literaturze". Artykuł ukazał się w "Forum Nauczycieli". Szkoła Podstawowa. Edukacja Humanistyczna 9/2005. Autorka omówiła około 30 książek dla dzieci, wyodrębniając bloki tematyczne:
– Skąd się wziąłem?
– Miłość… Co to takiego?
– Poznaję siebie.
– Nie jestem niczyją własnością.
– Literatura familijna. Opowieści filozoficzno-refleksyjne.
Artykuł został przygotowany według autorskiego projektu pani Grudy. Zamierzała ona podobne opracować omówienia dla innych grup wiekowych – przedszkola, gimnazjum i liceum. Niestety, "Forum" padło.
Polecamy również wizytę w Muzeum Książki Dziecięcej (PKiN), gdzie od wielu lat funkcjonuje unikatowa kartoteka, będąca źródłem informacji o problemach poruszanych w książkach dla dzieci, takich jak: choroba, wojna, śmierć, sieroctwo, ale również: przyjaźń, miłość, twórczość
dzieci, humor w literaturze, szkoła, Wielkanoc, Boże Narodzenie, wakacje, etc.