Prawidłowe nawodnienie to jeden z najważniejszych elementów codziennej troski o organizm dziecka. Najmłodsi szybciej tracą wodę i na jej niedobory reagują wyraźniej niż dorośli.
Kiedy i czy warto sięgnąć po elektrolity na wzmocnienie? Na co zwrócić uwagę podczas oceny nawodnienia? Jak podawać elektrolity dziecku?
Jak rozpoznać odwodnienie u dziecka?
Zdarza się, że rodzice myślą o tym, by ich pociechy odpowiednio długo spały, często się ruszały czy zdrowo jadły. W tym wszystkim powinni także pamiętać o właściwym nawodnieniu.
Świadome przypominanie maluchom o łyku wody i budowanie w nich zdrowego nawyku chroni nie tylko przed uczuciem pragnienia, lecz także wpływa na koncentrację, zdolności poznawcze, samopoczucie i odporność.
Zmiany w nawodnieniu organizmu dziecka dają się zaobserwować już w codziennych, domowych warunkach. Dzieci są narażone na utratę płynów bardziej niż dorośli – z powodu wyższej zawartości wody w ciele, mniejszej rezerwy i szybszego metabolizmu. Nie ignoruj sygnałów, które mogą świadczyć o odwodnieniu.
Do najważniejszych objawów odwodnienia u dziecka należą:
- sucha, spierzchnięta śluzówka jamy ustnej,
- brak typowego płaczu (okazywanie emocji bez łez),
- wyraźnie zmniejszona ilość oddawanego moczu,
- ciemna barwa moczu,
- senność, apatia lub rozdrażnienie,
- szybkie, płytkie oddechy,
- niechęć do jedzenia i picia,
- objawy odwodnienia u niemowlaka – zapadnięte ciemiączko i chłodne kończyny.
Zaawansowane odwodnienie u dzieci może wiązać się z pogorszeniem kontaktu, trudnościami w oddychaniu lub zaburzeniami świadomości. Przy pojawieniu się takich objawów nie zwlekaj z kontaktem ze specjalistą.
Co może prowadzić do odwodnienia u dziecka?
Z pozoru może wydawać się, że dzieci chętnie sięgają po napoje. Rzadko kiedy mówi się o ryzyku niedoboru płynów u najmłodszych pacjentów.
- O ile wielu rodziców ma świadomość tego, że doustne przyjmowanie płynów i podawanie elektrolitów dla dzieci jest niezwykle ważne w trakcie choroby, tak niestety znacznie mniej myśli o tych kwestiach, gdy maluchowi „nic nie dolega”.
W prawidłowym nawadnianiu dziecka nie wystarczy podanie szklanki wody czy kubka herbaty wyłącznie do posiłku. O wiele bardziej liczy się regularność.
W ciele dziecka woda stanowi nawet trzy czwarte masy ciała. To bardzo dużo – nawet niewielka utrata płynów ma wpływ na codzienne funkcjonowanie. U najmłodszych termoregulacja nie jest jeszcze w pełni rozwinięta, przez co już przy lekkiej gorączce lub podczas upału straty wody są dużo większe.
Skóra u maluchów jest cienka i przepuszcza więcej płynów, a powierzchnia ciała w stosunku do masy jest większa niż u dorosłych. Z tego powodu organizm łatwiej traci wodę podczas wysiłku, zabawy na świeżym powietrzu czy po prostu w trakcie snu w cieplejszym pomieszczeniu.
Do odwodnienia dochodzi szybciej w sytuacjach stresowych, w podróży, podczas długiego pobytu na słońcu lub w klimatyzowanych pomieszczeniach. W niektórych sytuacjach podanie elektrolitów dla dzieci może zmniejszyć ryzyko wystąpienia odwodnienia i związanych z nim zagrożeń.
Jak zapewnić dziecku prawidłowe nawodnienie?
Wypracowywanie dobrych nawyków związanych z piciem wody należy rozpocząć już w pierwszych latach życia. Najlepszym wyborem jest czysta woda niegazowana – bez dodatku cukru czy aromatów. Soki owocowe, kolorowe napoje gazowane czy słodzone herbaty nie powinny zastępować wody w codziennej diecie dziecka.
Woda mineralna o niskiej lub średniej mineralizacji, podawana w temperaturze pokojowej, jest najlepiej przyswajana i nie obciąża nerek. U dzieci, które niechętnie sięgają po wodę, można spróbować przygotować domowe lemoniady na bazie czystej wody z dodatkiem świeżych owoców – cytrusów, truskawek, malin, borówek – oraz listków mięty czy melisy. Ważne, by napój nie zawierał cukru, miodu ani słodzików.
- Szczególną sytuację stanowi okres niemowlęcy. Dzieci karmione wyłącznie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia otrzymują odpowiednią ilość wody wraz z mlekiem matki. W okresie laktacji to ilość wypijanych przez kobietę płynów będzie miała wpływ na objętość i jakość mleka. Młode mamy, oprócz świadomości tego, jak rozpoznać objawy odwodnienia u niemowlaka, powinny również wiedzieć, jak zapobiegać odwodnieniu i dbać o własne nawodnienie w okresie laktacji.
Kiedy można zacząć podawać dziecku elektrolity?
W większości przypadków zdrowe dzieci nie potrzebują suplementacji elektrolitów w codziennej diecie – ich zapotrzebowanie na płyny w pierwszej kolejności powinno być pokrywane przez zbilansowaną dietę bogatą w owoce i warzywa oraz regularne picie wody.
Sytuacja zmienia się, gdy pojawiają się stany zwiększonej utraty płynów (a wraz z nimi elektrolitów), głównie podczas infekcji z biegunką i/lub wymiotami, gorączką lub w okresie dużego wysiłku fizycznego.
- Jeśli masz w domu młodego sportowca, elektrolity dla dzieci do picia mogą być przydatne znacznie częściej – niemniej tutaj także podstawą nawodnienia powinna być zwykła woda.
Preparaty przeznaczone dla osób dorosłych będą miały inny skład niż dla maluchów. Elektrolity dla dzieci zawierają optymalny stosunek sodu, potasu, magnezu, wapnia, chlorków i glukozy. Odpowiednie proporcje pomagają skuteczniej wchłaniać niezbędne składniki mineralne i w bezpieczny sposób przywracać równowagę wodno-elektrolitową.
Podawanie elektrolitów warto rozważyć, gdy dziecko traci dużą ilość płynów w krótkim czasie i (doraźnie) ma trudności z przyjmowaniem zwykłej wody. U dzieci poniżej 1. roku życia każdorazowo uzgodnij ten temat z pediatrą.
W jaki sposób bezpiecznie podawać dziecku elektrolity?
Jak długo można pić elektrolity? Czy elektrolity można przedawkować? Ile elektrolitów dziennie? Po jakie elektrolity na nawodnienie sięgać? Kiedy dziecko jest narażone na odwodnienie, rodzice zadają sobie całą masę pytań związanych z metodami radzenia sobie z potencjalnym zagrożeniem.
O czym należy pamiętać, by bezpiecznie podawać płyny nawadniające dla dzieci?
- Zawsze wybieraj produkty o przeznaczeniu pediatrycznym. Sięgaj po produkty sprawdzonych producentów.
- Przygotowując roztwór, stosuj się dokładnie do instrukcji podanych na opakowaniu – niewłaściwe proporcje mogą zaburzać równowagę wodno-elektrolitową i nasilać objawy odwodnienia.
- Płyn podawaj często, małymi porcjami, najlepiej łyżeczką, aby ułatwić wchłanianie i nie prowokować wymiotów.
- W razie trudności z podaniem odpowiedniej ilości płynu, pojawienia się objawów pogorszenia stanu ogólnego lub braku poprawy po kilku godzinach, zawsze skonsultuj się z lekarzem.
- Nie stosuj domowych mieszanek czy roztworów przygotowywanych „na oko”.
Czy istnieje ryzyko przedawkowania elektrolitów?
Każda nieprzemyślana i nieuzasadniona suplementacja wiąże się z ryzykiem. Zwłaszcza u maluchów. Przedawkowanie elektrolitów dla dzieci jest możliwe i bywa niebezpieczne. U najmłodszych organizm nie jest w stanie poradzić sobie z kontrolowaniem gospodarki wodno-elektrolitowej w taki sam sposób, jak robi to organizm dorosłego człowieka.
Nie bez powodu we wskazaniach dotyczących postępowania w odwodnieniu u maluchów w pierwszej kolejności wymienia się podawanie niegazowanej, niskomineralizowanej wody. Nawet niewielki nadmiar sodu, potasu czy innych składników mineralnych może prowadzić do zaburzeń równowagi osmotycznej.
Szczególnie wrażliwe są niemowlęta i dzieci o małej masie ciała, u których niewielka zmiana objętości lub stężenia roztworu nawadniającego może wywołać gwałtowną reakcję. Objawy przedawkowania rozwijają się stopniowo.
Mogą pojawić się:
- silne pragnienie,
- bóle głowy,
- osłabienie,
- zaburzenia świadomości,
- w cięższych przypadkach drgawki, arytmie i kłopoty z oddychaniem.
Aby zminimalizować ryzyko, elektrolity dla dzieci należy stosować wyłącznie po konsultacji z lekarzem i zgodnie z zaleceniami producenta. Każde podejrzenie przedawkowania wymaga natychmiastowego kontaktu ze specjalistą.
Bibliografia
- Drabik-Danis, E., Hans-Wytrychowska, A., & Pokorna-Kałwak, D. (2017). Badanie dziecka chorego w POZ – sygnały alarmowe. Lekarz POZ, 2, 140-146.
- Franse, C. B., Wang, L., Constant, F., Fries, L. R., & Raat, H. (2019). Factors associated with water consumption among children: a systematic review. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 16(1), 64.
- Książyk, J., Szlagatys-Sidorkiewicz, A., & Toporowska-Kowalska, E. (2021). Woda i napoje w żywieniu dzieci. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego Dzieci. Standardy Medyczne Pediatria, 18, 529-533.
- Saftarina, F., & Fauziah, M. Fluid Intake and Hydration among Children. Review of Primary Care Practice and Education, 6(1), 5-8.
- Bottin, J. H., Morin, C., Guelinckx, I., & Perrier, E. T. (2019). Hydration in children: what do we know and why does it matter?. Annals of Nutrition and Metabolism, 74(3), 11-18.
Artykuł sponsorowany