Muzeum w Gniewie – oddział Muzeum Archeologicznego w Gdańsku

Najlepiej na Pomorzu zachowane gotyckie zamczysko

Nie tylko Malbork posiada swój krzyżacki zamek. Równie zachwycający i w pełni odrestaurowany znajduje się także w nadwiślanej miejscowości Gniew, leżącej w województwie pomorskim, w powiecie tczewskim. To właśnie tam – figurując pod adresem Plac Zamkowy 2 – mieści się Oddział Gdańskiego Muzeum Archeologicznego.

Powstanie zamku i jego rozbudowa

Budowę zamku w Gniewie rozpoczęto w 1283 roku. Nadzór nad całością prac powierzono niejakiemu Dietrichowi von Spira, pierwszemu komturowi Gniewa. Prace trwały około 40 lat.
Około roku 1290 wzniesiono wysoki na 6 metrów mur zewnętrzny, rozplanowany na kształt czworoboku. W trzech narożnikach dobudowano kwadratowe wieżyczki, a w północno-wschodnim narożu potężny stołp, czyli tzw. wieżę ostatecznej obrony. W tym czasie powstały też południowe i północne skrzydła mieszkalne.
W pierwszej połowie XIV wieku podwyższono mury i wieżyczki, a wewnętrzny dziedziniec od strony wschodniej i zachodniej zamknięto dwoma budynkami.
Ostatni etap prac związany był z adaptacją warowni na stałą rezydencję byłego wielkiego mistrza Michała Kuchmeistera. Powiększono wówczas kaplicę kosztem pomieszczeń wartowniczych, a na południe od tzw. domu konwentualnego (typ domu zakonnego) założono obronne podzamcze otoczone murem z basztami i dwiema wieżami bramnymi.

Zamek w rękach Polaków

W 1466 roku, na mocy pokoju toruńskiego, zamek przeszedł w ręce polskie i stał się siedzibą starostów. W drugiej połowie XVII wieku starostą gniewskim był Jan Sobieski, który, jeszcze zanim został królem, zbudował na podzamczu nowy barokowy budynek dla swojej żony Marii Kazimiery.

Twierdza zmienia właściciela

W 1772 roku do Gniewu weszły oddziały Pruskie i zajęły zamek. Odtąd pełnił on funkcje wojskowe, a następnie służył za magazyn zboża, co pociągnęło za sobą konieczność zmiany układu wnętrz na nowy podział kondygnacji.
W 1855 roku częściowo rozebrano mury podzamcza i zburzono wieżę stołpu, zastępując ją inną, mniejszą, na wzór trzech pozostałych wieżyczek narożnych.
Kolejna przebudowa warowni miała miejsce w latach 1856-1859 i związana była z przeznaczeniem gmachu na więzienie, uchodzące powszechnie za jedno z najcięższych w całych Prusach. Prace polegały na usunięciu tynków, odbudowie sklepienia kaplicy, rozebraniu gdaniska (wieża stojąca poza murami obronnymi) i wykuciu nowych otworów okiennych.

Budowla wraca w polskie ręce

W takim stanie zamek został przejęty przez administrację polską w 1920 roku i przeznaczony na siedzibę starostwa, a następnie wojskowy magazyn amunicji. W trakcie pożaru w 1921 roku zniszczeniu uległy trzy skrzydła oraz zadaszenie warowni. Podczas okupacji mieściła się tutaj paramilitarna szkoła dla młodzieży, a następnie przejściowe więzienie dla Polaków.

Zamek pod skrzydłami Muzeum

W 1968 roku na zamku rozpoczęły się pierwsze prace rewitalizacyjne. Muzeum Archeologiczne w Gdańsku włączyło się w nie w 1992 roku. Zaledwie rok później, po ostatecznym odgruzowaniu i zaadaptowaniu piwnicy znajdującej się pod skrzydłem południowym, na zamku zaprezentowana została pierwsza wystawa – „Gniew w świetle badań archeologicznych w latach 1975-1985”.
27 stycznia 1995 roku, po trzyletnich staraniach, decyzją ówczesnego wojewody gdańskiego Macieja Płażyńskiego, powołany został oficjalnie Oddział Muzeum na Zamku w Gniewie. Nowa placówka zajęła zachodnie skrzydło zamku i, poza prowadzeniem działalności wystawienniczej i naukowej, została też partnerem organizowanych na zamku turniejów i imprez historycznych.
15 lipca 1998 roku otwarto czynną do dziś multimedialną wystawę opowiadającą o bitwie pod Grunwaldem – „Grunwald 1410”, a w 2010 roku wystawę „Życie codzienne na średniowiecznym zamku”

Nasze Wystawy

„Grunwald 1410” – centralnym elementem wystawy jest obraz Stefana Garwatowskiego, przedstawiający początek bitwy, z kolei jej przebieg opisuje specjalne słuchowisko.

„Życie codzienne na średniowiecznym zamku” – wystawa poświęcona czasom średniowiecznym, ukazująca warsztaty rzemieślnicze i przedmioty użytku codziennego.

„Kowalstwo artystyczne” – galeria składa się z eksponatów przekazanych przez artystów kowali podczas „Międzynarodowego pokazu kucia artystycznego” w latach 1992-2004.