Podobnie, substytutem spotkania ze znajomymi staje się dla większości z nas rozmowa telefoniczna lub internetowy czat. Gry komputerowe czy konsole do gier zastępują gry w berka, chowanego czy piłkę nożną. To zaledwie parę przykładów postępującej komercjalizacji naszego życia „na barkach” postępu technologicznego z ubiegłej epoki. Otaczamy się przedmiotami, które mają nam pozwolić żyć wygodniej i łatwiej. Owszem, bez wątpienia są nam potrzebne, a nawet w niektórych przypadkach niezbędne, ale skoro większość tych sprzętów oszczędza nasz czas i energię to oznacza, że mamy więcej czasu na zrobienie czegoś dobrego, również dla naszego zdrowia – a tym samym dla siebie. Nie zapominajmy o tym…
Nadwaga i otyłość ma różne podłoża.
Najczęstszym jest dodatni bilans energetyczny, czyli spożywanie nadmiaru ilości kalorii i mniejszy jej wydatek (niedostateczna ilość ruchu). Prosta kalkulacja, więcej dostarczamy a mniej wydatkujemy, zatem wynik mamy na plusie. A ten plus musi się przecież gdzieś podziać, więc magazynuje się w naszym ciele. Czego efektem są „dodatkowe kilogramy”. Można określić szereg czynników, które przyczyniają się do coraz powszechniejszego występowania zjawiska nadwagi i otyłości. Niektóre z nich w sposób coraz bardziej jednoznaczny niepozostawiający złudzeń.
Pierwotne wzorce
Jako pierwszy czynnik, który w największym stopniu może wpływać na wystąpienie otyłości jest odpowiedzialne rodzicielstwo. To właśnie rodzice są pierwszymi wzorami dla dzieci. To oni uczą je wszystkiego, od pierwszych słów do właściwych nawyków, w tym żywieniowych i stylu życia. Przeprowadzone badania wykazują, iż racjonalne żywienie w pierwszych okresach życia, dalej stosowna edukacja, wyrabianie zdrowych nawyków, wszczepienie dzieciom zamiłowań do aktywnego spędzania wolnego czasu, ma duży wpływ na występowanie nadwagi czy otyłości. Wszystkie wymienione wyżej czynności od najmłodszych lat wpajają dzieciom właśnie rodzice.
Aby rodzice mogli prawidłowo wykonać swoje powołanie należy im przekazać wiedzę o racjonalnym żywieniu i aktywności fizycznej. O ważności regularnych posiłków, w tym często pomijanych śniadań, o właściwym wyborze produktów, prawidłowym przygotowywaniu dań i negatywnym wpływie nadmiaru słodkich napojów i niezdrowych przekąsek.
Oczy rodziców – najlepszym czujnikiem
Odpowiednie postrzeganie swojego dziecka przez rodziców, jest ważnym wskaźnikiem w profilaktyce. Często rodzice nie widzą swojej pociechy jako otyłej, często zaniżają wagę dziecka w porównaniu do rzeczywistości. Należy, więc wyrobić u nich właściwą ocenę wagi ciała dziecka. Dlatego też edukacja rodziców i wychowawców jest tak ważna.
Czym za młodu skorupka nasiąknie…
Otyłość wśród dzieci jest niezmiernie ważnym sygnałem, któremu należy zapobiegać, a jeśli już wystąpi prawidłowo ją leczyć. W Grecji przeprowadzono badania wśród 250-ro dzieci, które poddano ważeniu i mierzeniu w różnych okresach ich życia, począwszy od narodzin, przez okres 6 miesięcy, 1- roku, 3,5,10,15 i 20 lat. Dokonano obliczeń odpowiednio do wagi i wieku. Dzięki tym badaniom, wykazano, iż waga w wieku niemowlęcym i wczesnym dzieciństwie wpływa na występowanie otyłości w wieku dojrzałym, a co się z tym wiąże, występowaniu chorób przewlekłych, jak cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie, choroby układu sercowo – naczyniowego czy nowotworów. To kolejny punkt, który podkreśla ważność roli rodziców w profilaktyce otyłości.
Mama – Najlepszym i jedynym autorytetem
Kolejnym przykładem są badania przeprowadzone we Francji, gdzie wnioski wyciągnięte z porównania statusu ekonomicznego badanej grupy rodzin a ich stopnia edukacji żywieniowej, wskazują na przeważający czynnik edukacji żywieniowej, zwłaszcza matek (jako głównych żywicielek rodziny) w profilaktyce otyłości.
Świat reklam a wyobraźnia dziecięca
Firmy spożywcze prześcigają się w reklamach, wykorzystując coraz częściej osoby znane ze świata sportu czy filmu. Osoby, które są często idolami czy autorytetami dla dzieci a nawet i dla dorosłych. Dzieci są najbardziej podatną grupą na tego typu reklamy. Jak wskazują badania przeprowadzone przez grupę angielskich naukowców, transmisja reklam z żywnością staje się coraz bardziej powszechna. Częściej widzimy w telewizji scenki z życia wesołej rodzinki, która wsiada do samochodu i podjeżdża prosto pod okno kasowe restauracji z fast-foodami i nie wysiadając nawet z auta dokonuje zakupu gotowych pokarmów czy napojów, grupę osób siedzących na sofie, wśród nich znane osoby np. ze świata sportu spożywające chipsy? Takie reklamy w dużym stopniu wpływają na podświadomość dziecka. Stanowią pewnego rodzaju wzorce dla dzieci. Sugerują: jak będziesz pił napój z reklamy to też będziesz tak świetnie się bawił i wokół będziesz miał przyjaciół.
Niektóre kraje podjęły już walkę z tym problemem i wprowadziły ograniczenia w emisji reklam z „niezdrową” żywnością na korzyść reklam ze „zdrową” żywnością, zwłaszcza w godzinach szczytu oglądalności przez dzieci. Tu również rola rodziców może być pomocna, poprzez odpowiednie dozowanie oglądania telewizji swoim pociechom.
W Grecji przeprowadzone badania poświęcone oglądalności telewizji przez dzieci wykazały, iż dzieci które poświęcały oglądaniu telewizji więcej niż 2 godzinny dziennie, częściej sięgały po niezdrowe produkty i odznaczały się większą nadwagą niż ich koledzy, którzy nie spędzali tak dużo czasu przed telewizorem.
Niestety, jak wskazują niektóre badania przeprowadzone w UK, większość producentów „niezdrowej” żywności znalazła wyjście z tej sytuacji i przeniosła swoje reklamy na rzeczy, które są często używane przez dzieci, typu: zabawki, przyrządy, czasopisma czy ubrania dziecięce. Czego rodzice nie są świadomi. I tu jest pole dla rządów państw na stworzenie odpowiednich przepisów prawnych z korzyścią dla obu stron.
Marketing ilościowy i „objętościowy”
Siła marketingu poszła też w stronę wielkości porcji. Jak sami możemy zauważyć, wielkość butelek ze słodkimi gazowanymi napojami czy batonów, zmieniła swoją wielkość w przeciągu kilku lat. Opakowania są teraz znacznie większe niż kilka lat temu. Coraz powszechniejsze są tak zwane oferty, 30% więcej batona czy 50% więcej chipsów. Każdy z nas zna promocje, kup jedno a drugie dostaniesz gratis. Owszem, kusząca propozycja, ale większość dzieci lubi słodkości i nie ma zbyt silnej woli. Jak już ma świadomość, iż coś z takich produktów jest w domu to nie da spokoju rodzicom dopóki nie zje wszystkiego. Tu wyłania się kolejna rola rodziców, wprowadzanie restrykcji żywieniowych od najmłodszych lat i wyrabianie dobrych nawyków.
Dobry sen jak lekarstwo
Również odpowiednia długość i głębokość snu dziecka ma swój udział w powstawaniu otyłości. Szwedzcy naukowcy udowodnili, iż zbyt krótki, nieregularny i przerywany sen wpływa na występowanie nadwagi. Tu kolejna rola rodziców w dopilnowaniu, aby dziecko chodziło regularnie spać i o odpowiednich godzinach.
Środowisko w jakim żyjemy
W następnej kolejności przytoczę czynniki środowiskowe, w jakich dorastają dzieci, najbliższe sąsiedztwo, znajomi, infrastruktura czy kultura narodu a także wartości i zwyczaje kulinarne rodziny. One wszystkie mają swój udział w występowaniu nadwagi.
Jako przykład podam ludność z wyspy Tonga, żyjącej w pobliskiej Nowej Zelandii i tej mieszkającej na wyspie Tonga. Obie grupy maja podobne czynniki genetyczne, gdyż pochodzą z tego samego narodu, natomiast, z racji emigracji, czynniki środowiskowe ich są różne.
Grupa żyjąca na wyspie Tonga ma inne przyzwyczajenia i zasoby żywieniowe. W ich diecie występuje więcej warzyw i owoców. Ich zajęcia dnia codziennego znacznie różnią się od zajęć grupy mieszkającej w bardziej cywilizowanym kraju, gdzie dominuje zachodni styl żywienia (żywność wysokoprzetworzona, fast-foody). Badania te wykazały, iż wśród grupy Tongańczyków zamieszkujących Nową Zenlandię zaobserwowano większy stopień nadwagi i otyłości niż u Tangijczyków pozostających na wyspie Tonga.
Podobne wnioski wyciągnięto z badań przeprowadzonych wśród Indian Pima, u których udowodniono istnienie dziedzicznej skłonności do otyłości. U osób, które wciąż zamieszkują Meksyk zaobserwowano prawidłową wagę ciała, ze względu na tryb życia (więcej ruchu i naturalnych, mniej przetworzonych produktów, niskotłuszczowa dieta). Natomiast u osób, które wyemigrowały do Stanów Zjednoczonych i przyjęły tamtejsze zwyczaje zaobserwowano większy procent nadwagi i otyłości.
Ośrodki edukacyjne
Równie ważna jest rola przedszkoli, szkół i innych miejsc zbiorowego pobytu dzieci. Te środowiska również powinny wdrażać w swój program nauczania tematy o zdrowym żywieniu i zdrowym stylu życia. Uświadamiać dzieciom czym jest otyłość, jakie niesie konsekwencje i w jaki sposób można jej zapobiec. Lekcje wychowania fizycznego prowadzić w takich dawkach i w taki sposób, aby zainteresować, zaszczepić te nutkę zamilowania do aktywności fizycznej.
Badania przeprowadzone w wybranej szkole w dwóch grupach dzieci. Z których pierwsza miała rozszerzony program wychowania fizycznego i edukację żywieniową natomiast druga miała program standardowy.
Po 12-stu miesiącach grupa pierwsza odznaczała się mniejszymi wskaźnikami BMI, lepszą kondycją i wigorem a tym samym mniejszym ryzykiem chorób serca.
Natomiast władze państwowe powinny udostępniać miejsca, gdzie dzieci mogłyby aktywnie spędzać czas, jak boiska, korty tenisowe, hale sportowe, parki czy tym podobne.
Równie ważna jest pomoc psychologów dla dzieci już objętych tych problemem. Dziecko takie oprócz grożących mu w dalszym życiu powikłań dietozależnych (cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie, choroby serca i inne pośrednio związane choroby) jest narażone również na choroby psychiczne, obniżona samoocena, zamkniecie się we własnym świecie czy różnego rodzaju obsesje na temat własnego ciała.
Bodźce psychiczne wieku wczesnoszkolnego
Dzieci, które w wieku dziecięcym były zaczepiane, wyśmiewane maja większe predyspozycje bycia otyłym w wieku dorosłym. Na taką zależność wskazują badania przeprowadzone w Holandii, gdzie przeprowadzono wywiad wśród dorosłych bliźniaków, z których jedno miało nadwagę bądź otyłość a drugie prawidłową wagę. Jak się okazało, osoby, które w wieku dziecięcym, były w większym stopniu wyśmiewane i zaczepiane przez swoich rówieśników niż ich rodzeństwo w wieku dorosłym częściej są otyłe.
Podsumowując, profilaktyka nadwagi i otyłości u dzieci, to przede wszystkim odpowiednia edukacja rodziców, nauczycieli i wychowawców. Wyrobienie prawidłowych nawyków od najmłodszych lat, owocuje zdrowszym i dłuższym życiem. Natomiast w przypadku już istniejącej choroby otyłości właściwie ją leczyć, najlepiej pod okiem osób wyspecjalizowanych w tej dziedzinie. W dzisiejszych czasach czasopisma i internet są wypełnione artykułami o różnych dietach „cud”, które często zamiast pomóc to pogarszają jeszcze bardziej stan chorego przez ograniczenia posiłków i eliminacje ważnych składników odżywczych. Dlatego też należy podejść do tego tematu odpowiedzialnie i zasięgnąć porad fachowców w tej dziedzinie.
Aneta Strelau, dietetyk
www.strelau.pl
Przeczytaj także:
Świadomie żywić czy po prostu dawać coś do zjedzenia?
Skład produktów spożywczych lubianych przez dzieci
